حاج میرزا مهدی قلی هدایت، ملقب به مخبرالسلطنه، یكی از رجال تاریخی و ادبای مشهور ایران و نخستین رئیس دیوان عالی كشور در دادگستری نوین بود.
مهدی قلی هدایت، فرزند علی قلی خان مخبرالدوله، در هفتم شعبان 1280 (هـ. ق.) در تهران به دنیا آمد. او به همراه برادرش مرتضی قلی خان (صنیع الدوله) به اروپا رفت و در برلن به تكمیل تحصیلات خود پرداخت. پس از بازگشت به ایران، كارمند تلگرافخانه شد. در سال 1315 (هـ. ق.) كه پستخانه از امین الدوله گرفته و به صنیع الدوله واگذار شد، ریاست پست را بر عهده گرفت. در سال 1322 (هـ. ق.) به اروپا، آمریكا، چین، ژاپن و هند سفر كرد و پس از بازگشت به كشور، به ریاست مدرسه نظامی تهران منصوب شد. از سال 1324 (هـ. ق.) كه مصادف با انقلاب مشروطیت بود، به دلیل فعالیت‌های اجتماعی چشمگیر، به شهرت رسید و یكی از برجسته‌ترین اعضای هیئت تنظیم و تدوین قانون انتخابات مجلسین بود.
پس از انحلال عدلیه، از سوی میرزا علی اکبر خان داور به ریاست كل دیوان عالی كشور منصوب شد و چون در كابینه مستوفی الممالك وزارت فوائد عامه را بر عهده داشت، به حوزه قضایی دادگستری انتقال یافت. در خردادماه 1306 (ش.) از ریاست دیوان عالی كشور به نخست وزیری كشور رسید.
مهدی قلی هدایت، در دوران حكومت شش شاه زندگی كرد و پنج بار وزیر دادگستری، چهار بار وزیر فرهنگ و علوم، پنج بار وزیر فوائد عامه، یك بار وزیر كشور و چهار بار نخست وزیر ایران شد (از 1300 تا 1320 ش.).
اهم آثار تالیفی و تحقیقی هدایت عبارتند از: 1- خاطرات و خطرات 2- تعلیم الاطفال 3- دستور سخن (در صرف و نحو كامل عربی) 4- تحفه الادیب (در عروض و بدیع) 5- تحفه مخبری (حكایت منظوم در هفتصد بیت) 6- تحفه الافلاك 7- بستان ادب 8- رساله در منطق و تصوف 9- جبر و هندسه و مثلثات 10- سفرنامه (گردآوری شده از سفر چین و ژاپن به عزم زیارت بیت الله الحرام) 11- افكار امم (در تحقیق مذاهب و تطبیق با حكمت) 12- مجمع الادوار (سه جلدی در علم موسیقی) 13- فوائد الترجمان (دو جلدی در تعلیم زبان فرانسه) 14- تحفه الافاق (در تاریخ و جغرافیا، سیاست و اقتصاد اروپا) 15- گزارش ایران باستان (یا تحقیقی در سلسله كیان).
حاج میرزا مهدی قلی هدایت (مخبر السلطنه) پس از 95 سال زندگی پر تلاش، در سال 1334 (ش.) برابر با صفر 1375 (هـ. ق.) دار فانی را وداع گفت.
منبع: مبارکيان، عباس، چهره ها در تاريخچه نظام آموزش عالي حقوق و عدليه نوين، چاپ اول، انتشارات پيدايش، تابستان ۱۳۷۷
دیدگاهتان را بنویسید