استاد جلال الدین همایی شیرازی اصفهانی، فرزند میرزا ابوالقاسم محمدبن نصیر همایی شیرازی (شاعر عالی قدر قرن سیزدهم)، در روز چهارشنبه، مقارن سحر روز اول ماه رمضان 1317 (هـ . ق.) برابر با سیزدهم دی ماه 1278 (ش.) در محله پا قلعه‌ای از محلات جنوب شرقی اصفهان، گذر حاج هادی، به دنیا آمد. خاندان او، از مشاهیر علم و دانش و ادب بودند.
استاد همایی از دوران كودكی به فراگیری ادبیات فارسی در محضر پدر خود كه «طرب» تخلص می‌كرد، پرداخت. پس از درگذشت پدر، رموزی شاعری را نزد عموی خود میرزا محمد سها كه شاعری عالی قدر بود، آموخت. آداب دینی و عَمِّ جزو را نزد زنی صالحه به نام نبات بیگم مشهور به ملاحاجی فرا گرفت و مدتی نیز در مكتب میرزا عبدالغفار تحصیل كرد. تحصیلات جدید را در مدارس حقایق و قدسیه فرا گرفت و علاوه بر علوم مقدماتی، قسمتی از جامع المقدمات، صرف و نحو، منطق، الفیه ابن مالك و خوشنویسی را نزد میرزا حسن و شیخ ابوالقاسم عراقی آموخت. همچنین منشآت قائم مقام فراهانی، منشآت فرهاد میرزا، منشآت امیرنظام و تاریخ معجم را نزد میرزا حسن قدسی فرا گرفت. بعدها به مدرسه نیم آورد و محضر درس آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای روی آورد و مدت بیست سال به تحصیل علوم مختلف پرداخت (1328 تا 1348 هـ .ق) و به دریافت اجازات متعدد نائل آمد.
استاد همایی در سال 1300 (ش) به تدریس عربی، فقه، منطق و فلسفه در مدرسه صارمیه اصفهان كه نخستین مدرسه متوسطه این شهر بود، مشغول شد. به بیانی می‌توان گفت كه نخستین دیپلمه‌های مدرسه صارمیه، شاگردان استاد همایی بودند. از جمله شاگردان او می‌توان پروفسور محمدتقی خان فاطمی، دكتر محمد نصیری و دكتر كمال الدین جناب را نام برد.
در سال 1307 (ش) به تهران آمد و در وزارت فرهنگ استخدام شد. پس از چندی به منظور تاسیس دوره دوم متوسطه به آذربایجان رفت و در 1310 (ش) به تهران بازگشت. در این زمان به عنوان مدرس در مدرسه دارالفنون مشغول به كار بود. در سال 14-1313 (ش) با كناره گیری شیخ علی بابا عالم فیروزكوهی از تدریس فقه در مدرسه عالی حقوق، از استاد همایی با توجه به تبخر او در علم حقوق و قضا و علوم فقهی، دعوت شد تا در مدرسه عالی حقوق كه در حال تبدیل به دانشكده حقوق بود به تدریس فقه بپردازد. استاد همایی در این باره می‌گوید: «… روز اول تدریس فقه در دانشكده حقوق (در محل مدرسه عالی حقوق سابق) در طول درس، مرحوم آشیخ محمد عبده در كنار پنجره كلاس به درس و نحوه تدریس من گوش فرا داده و مداقه می‌نمود و پس از پایان درس نزد من آمد و به پشتم زد و با تبسم گفت خوشحال و خوشوقتیم كه فردی شایسته و مسلط را به جایگزینی درس آشیخ علی بابا برگزیده‌ایم». و از همین سال تا سال 30-1329 (ش) تدریس فقه سال سوم دانشكده حقوق دانشگاه تهران را بدون دریافت اجر و مزد بر عهده گرفت. كلاسهای درس استاد همایی همواره مملو از دانشجویان مشتاق بود و حتی گاه شلوغی به حدی می‌رسید كه دانشجویان علاقه مند در راهروها، زیر پنجره و در حیاط می‌ایستادند تا از كلام شیوا و دانش عمیق او استفاده ببرند.
استاد همایی، در سال 1326 (ش) دوره دكترای حقوق دانشكده حقوق را با استادی تمام تدریس كرد. بعدها به دانشكده ادبیات منتقل شد و به عنوان استاد برجسته و ممتاز دانشگاه تهران انتخاب گردید. او در سال 1345 (ش) بازنشسته شد. استاد همایی بسیار ساده می‌زیست و منزلش، خانه‌ای قدیمی و ساده در محله قدیمی پامنار تهران بود. اكثر عمر استاد همایی به تحقیق و تدریس و تالیف گذشت.
اهم آثار تالیفی و تحقیقی استاد همایی عبارتند از: 1- تاریخ ادبیات ایران (5 جلدی) 2- مثنوی ولد نامه 3- كتاب التفهیم ابوریحان بیرونی 4- غزالی نامه 5- نصیحه الملوك 6- منتخب اخلاق ناصری 7- مقدم اخلاق ناصری 8- مصباح الهدایه و مفتاح الكفایه 9- كنوز المعزمین 10- معیار العقول 11- رساله شعوبیه 12- قرائت فارسی (4 جلدی) 13- دستور زبان فارسی 14- رساله تحقیق درباره دستور و زبان فارسی و مقایسه آن با صرف و نحو عربی 15- رساله در شرح احوال شعرای اصفهان (قرن 13 و 14) 16- منتخب اشعار (با تخلص سنا) 17- رساله تحقیق در احوال خواندمیر 18- رساله تحقیق در احوال مولوی 19- تاریخ فقه 20- قواعد فقه (مشتمل بر پانصد قاعده فقهی) 21- انیس التائبین شیخ احمد جام 22- تصحیح دیوان عثمان مختاری و سروش اصفهانی 23- ارث استدلالی 24- فلسفه شرق 25- خواجه نامه (در شرح حال خواجه نصیر طوسی) 26- تاریخ اصفهان (17 جلدی، مفصل ترین تاریخ نوشته شده درباره اصفهان) 27- شرح لغات مثنوی 28- دژ هوش ربا (یا قلعه ذات الصور) 29- خیامی نامه 30- طرب خانه 31- رباعیات عطار 32- مولوی چه می‌گوید (در آراء) 33- تصحیح ولدنامه 34- تصحیح دیوان ازرقی 35- مختاری نامه 36- رساله تصوف در ایران 37- رساله در باب حركت جوهری ملاصدرا 38- تاریخ مختصر ادبیات 39- منتخب اخلاق ناصری 40- فنون بلاغت و صناعات ادبی 41- طبله عطار و نسیم گلستان 42- قواعد و دستور زبان فارسی 43- دیوان اشعار همایی.
استاد جلال الدین همایی شیرازی اصفهانی، در روز شنبه بیست و هشتم تیرماه 1359 (ش) در ساعت شش عصر و نزدیك به حلول افطار، جان به جان آفرین تسلیم كرد و همانگونه كه در ماه مبارك رمضان به دنیا آمده بود در ماه رمضان نیز دیده از جهان فرو بست. پیكرش در قطعه لسان عرفی و در كنار استادش حاج آقا ارباب (در اصفهان) به خاك سپرده شده است.
مبنع: قضاوت آنلاین به نقل از مبارکیان، عباس، چهره ها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین، چاپ اول، انتشارات پیدایش، تابستان ۱۳۷۷
دیدگاهتان را بنویسید