ضمانت اجرای مدنی سوء استفاده از ضعف نفس، هوی و هوس شخص بیمار و غیر رشید (مشاوره قضایی 8)

توضیح

راهنمای نحوه طرح سئوال حقوقی در پست راهنماي مشاوره حقوقي و قضايي در قضاوت آنلاین به تفصیل بیان شد. برای طرح سئوال به آن مراجعه، شرایط بیان شده را مطالعه و سپس اقدام به طرح سئوال در کانال قضاوت‌آنلاین نمایید. بخش دیدگاه هر پست تنها برای بیان نظرات بازدیدکنندگان در مورد پست منتشره است. بخش تماس با ما نیز صرفاً برای انعکاس نظرات انتقادی یا پیشنهادی نسبت به سایت و محتوای آن به مدیر می‌باشد.

سئوال از آقای سینا

با سلام. سوالی داشتم در مورد ابطال سند رسمی. شخصی دارای چهار فرزند است. حدود دو سال دچار سرطان مغز شد و در فاصله عمل مغز تا مرگش، یکی از فرزندان شخص مذکور، وی را به دفترخانه اسناد رسمی می برد و سند مالکیت خانه شخص بیمار را به نام خودش می‌زند. این در صورتی است که بیمار هوش و حواس درستی نداشت، ولی سند در همین فاصله زمانی به نام آن فرزند خورد. با توجه به موارد گفته شده، آیا می توان سند را ابطال کرد؟ با تشکر

پاسخ از ما

در ابتداء لازم به اشاره ضروری است که برای معاملاتی مشابه آنچه در سئوال آمده است، دو ضمانت اجرای مدنی و جزایی قابل بحث است که در پست حاضر به ضمانت اجرای مدنی آن و در پستی مستقل به ضمانت اجرای جزایی عمل -که نیاز به شرح و بسط بیشتری دارد- می پردازیم.

صرف نظر از این که، در سئوال مشخص نیست دلایل اثبات بیماری سرطان مغزی که ادعا شد موجب از دست رفتن هوش و حواس درست مرحوم شد، چه می باشد و اسناد پزشکی مربوطه مؤید چه تأثیری از بیماری در مرحوم است، فرد بیمار در زمان مراجعه به دفتر اسناد رسمی از جهت قوای دماغی و ذهنی چه وضعیتی داشت، آیا فاقد قدرت اراده و قصد انشاء عمل حقوقی بوده، به نحوی که سردفتر یا کارمندان وی آن را تأیید نمایند؟

از دیدگاه حقوقی، صرف بیماری هر چند از نوع سرطان مغزی باشد، فی نفسه خدشه‌ای به اعمال حقوقی بیمار وارد نکرده و بی اعتباری آن را دنبال ندارد بلکه میزان تأثیرگذاری آن در قصد انشاء است که می تواند مؤثر شود، مشروط به این که دلیل اثبات این امر نیز وجود داشته باشد. تلقی رویه قضایی ما در موارد مشابه سئوال آن است که بیماری را با حجر پیوند می‌دهند، به این بیان که اگر پیشتر حکم حجر بیمادر صادر شده باشد، به آن استناد می کنند، در غیر این صورت موضوع از این منظر به پزشکی قانونی ارجاع می‌شود.

برابر ماده ماده 190 قانون مدنی مصوب ۱۸ اردیبهشت ۱۳۰۷ با اصلاحات و الحاقات بعدی، برای انجام هر معامله حقوقی، نیاز به قصد هر دو طرف معامله است و معامله ای که یکی از طرفین فاقد قصد باشد، باطل است. با فرض این که بیمار موضوع سئوال، دلایل اثباتی اشاره شده را دارد، چون فاقد قصد انشاء معامله بوده، در نتیجه معامله مرحوم با بردار شما، به جهت فقدان قصد انشاء در زمان تنظیم سند، باطل است و شما می توانید ابطال آن را به این جهت از دادگاه بخواهید.

براین اساس، دادخواست ابطال معامله مرحوم به جهت فقدان قصد انشاء معامله تهیه و تمامی مدارک پزشکی و پرونده های بالینی آن مرحوم در هریک از مراکز درمانی و بیمارستانی، مدارک معالجه‌ها و نظرات پزشک معالج آن مرحوم را به عنوان دلایل اثبات امر ضمیمه دادخواست نمایید و ضمن آن از دادگاه درخواست نمایید که موضوع را به پزشک قانونی به عنوان کارشناس ارجاع دهد تا بررسی و اعلام نظر گردد که آیا آن مرحوم در زمان معامله فاقد قوه تمییز، قصد و اراده بوده یا خیر؟

اصولاً پزشک مزبور با بررسی اولیه در صورتی که موضوع را نزدیک به واقع تشخیص دهد و دلایل آن را قانع کننده و قابل توجه بداند، برای بررسی تخصصی‌تر، مورد را به یکی از پرشکان متخصص مغز و اعصاب و روانپزشک ارجاع داده تا با توجه به مدارک ارائه شده، در صورت وجود علائمی مبنی بر زوال قوای عقلانی و اختلال حواس ناشی از بیماری و کهولت سن و عدم توانایی بیمار در اداره و تصمیم گیری امور مالی، اعلام نظر نمایند تا به این طریق مشخص شود که وی اراده انجام اعمال حقوقی در زمان وقوع معامله را داشته یا خیر. پزشک قانونی با اخذ پاسخ آن، نظر خود را به دادگاه اعلام می‌کند. نظریه به طرفین ابلاغ می شود. هر یک از طرفین می توانند ظرف مدت یک هفته، در صورت وجود دلایل مستند به آن اعتراض نموده و درخواست ارجاع به کمیسیون پزشکی قانونی را نمایند.  نظریه پزشکی قانونی یکی از دلایل مهم اثبات موضوع و مبنای تشخیص مقام قضایی خواهد بود.

علاوه بر کارشناسی، وجود شهودی که شاهد و ناظر رفتار بیمار در زمان حیات و به ویژه زمان مشرف به وقوع معامله بوده باشند که وی توانایی انجام اعمال ارادی را نداشته هم، می تواند از دلایل اثبات امر به شمار رود. مانند این که پدر شما در زمان بیماری پرستاری داشته است یا هر شخص دیگری که شاهد وضعیت جسمانی و اعمال وی بوده‌ باشد، هرچند از اعضای خانوده شما باشند، می توانید به عنوان شاهد به دادگاه معرفی تا شهادت آنان استماع و مورد استناد قرار گیرد. دادگاه در صورت احراز فقدان قصد آن مرحوم در زمان وقوع معامله، حکم بر بطلان معامله ایشان با برادر شما خواهدداد.

برای مشاهده ضمانت اجرای جزایی سوء استفاده از ضعف نفس و هوی و هوس شخص بیمار و غیررشید به اینجا مراجعه نمایید.