توضیح: آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی مصوب 1384/4/8 هیأت وزیران از زمان تصویب تاکنون دستخوش اصلاحات، الحاقات و حذف عبارتی در تاریخ های 1384/6/30، 1385/5/18، 1395/12/25 ، 1396/5/8 و 1399/5/26 گردید که آیین‌نامه‌ای منتشره در قضاوت‌آنلاین حاوی تمامی موارد فوق است.

مواد قبل از اصلاح، الحاق و حذف عبارتی به صورت زیرنویس آورده شد تا در هنگام مقایسه هریک و یا برای امور تحقیقات تحولات قانونگذاری در دسترس باشد.

آیین نامه راهنمایی و رانندگی مصوب 8 تیر 1384 هیأت وزیران با اصلاحات و الحاقات بعدی

شماره 2073/ت29169هـ
تاریخ 1384/4/8
وزارت کشور

هیأت‌ وزیران در جلسه مورخ 1384.3.18 بنا به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های راه و ترابری و کشور و به‌ استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت ـ مصوب 1380 ـ آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی را به شرح ز یر تصویب نمود:

آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی

فصل اول – تعریف‌ها

ماده ۱ ـ اصطلاحاتي كه در اين آئين نامه، دستورالعملها و پيوستهاي مربوط به كار رفته اند، داراي معاني مشروح زير مي باشند.

۱- آزاد راه: آزاد راه به راهي گفته مي شود كه حداقل داراي دو خط اتومبيل رو و يك شانه حداقل به عرض سه متر براي هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوي محصور بوده و در تمام طول آزاد راه از هم كاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها بوسيله راه هاي فرعي كه از زير يا بالاي آزاد راه عبور كند تامين شود و هيچ راه ديگري آن را قطع نكند.

۲- ابطال گواهينامه: سلب اعتبار قانوني گواهينامه رانندگي.

۳- اتومبيل: هر نوع خودرو كه لااقل داراي دو چرخ در جلو و دو چرخ ديگر در عقب بوده و براي حمل بار يا انسان بكار رود.

۴- اتومبيل آموزشي: خودرويي است كه براي آموزش رانندگي اختصاص داده شده و بايد داراي دو پدال كلاچ و دو پدال ترمز، دو آيينه، تابلوي ويژه روي سقف و علائم مشخص روي بدنه و متعلق و يا تحت پوشش يكي از آموزشگاههاي مجاز آموزش رانندگي باشد.

۵- اتومبيل مدارس: خودرويي جمعي است كه براي رفت و آمد دانش آموزان مدارس اختصاص داده شده است و داراي رنگ و علائم مشخص كننده مي باشد.

۶- ارتفاع چراغ: فاصله مركز چراغ خودرو بدون بار يا مسافر تا كف راه.

۷- اعتبار برگ معاينه فني: زمان درج شده در متن برگ معاينه فني وسيله نقليه است.

۸-  اوراق كردن وسيله نقليه: عبارت است از جدا كردن قطعات اصلي وسيله نقليه، امحاي شماره هاي شناسايي (در مورد شاسي بصورت برش) و بريدن سقف يا ستون هاي اتاق و يا پرس اتاق آن و فك و اخذ پلاك ها و ابطال اسناد مربوط.

۹- ايستادن: ايست وسيله نقليه در زمان كوتاه.

۱۰- ايستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ايست وسيله نقليه براي هر مدت ممنوع است.

۱۱- باركش: هر نوع خودرويي كه براي حمل بار ساخته شده است و داراي انواع زير است:

الف ـ كاميون: وسيله نقليه موتوري باري كه قسمت بارگير آن بصورت پيوسته به كشنده متصل است. كاميون ها بطور كلي با وضعيت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفيت حمل ۶ تن بار و بيشتر دارند.

الف -۱- كاميون اتاق دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق ۵/۱ متر باشد.

الف- ۲- كاميون لبه دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق ۸۰ سانتيمتر باشد.

الف-۳- كاميون تيغه دار: كاميوني كه قسمت بار آن بوسيله تيغه اي طولي به دو نيمه مساوي تقسيم شده باشد.

الف-۴- كاميون كفي: كاميوني كه قسمت بار آن ديواره نداشته باشد.

الف-۵- كاميون سقف دار (مسقف): كاميوني كه قسمت بار آن بصورت محفظه سرپوشيده ساخته شده است.

الف-۶- كاميون يخچال دار: كاميون سقف داري كه قسمت بار آن داراي تجهيزات سرد كننده باشد.

الف-۷- كاميون تانكر (باري مخزني): كاميوني كه قسمت بار آن بصورت مخزن بسته و براي حمل انواع مايعات ساخته شده است.

الف-۸- كاميون بونكر: كاميوني كه قسمت بار آن بصورت مخزن بسته و براي حمل انواع جامدات شكل پذير (فله) ساخته شده است.

الف -۹- كاميون مخلوط كن (ميكسر): كاميوني كه قسمت بار آن بصورت مخزن بسته و داراي دستگاه مخلوط كن باشد.

الف-۱۰- كاميون كمپرسي: كاميون اتاق داري كه تخليه بار آن به وسيله دستگاه كمپرس انجام مي شود.

الف -۱۱- كاميونت: به دو صورت زير وجود دارد:

۱۱-۱- خودروي ون باربري: وسيله نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله نقليه و ظرفيت حمل بار آن از ۵/۳ تن تا كمتر از ۵ تن است.

۱۱-۲- لوري: وسيله نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله نقليه و ظرفيت حمل بار آن از ۵ تن تا كمتر از ۶ تن است.

الف-۱۲- كشنده: وسيله نقليه اي است كه يدك و يا نيمه يدك را به دنبال خود كشيده و به حركت درمي آورد.

الف-۱۳- وانت دو كابين: وسيله نقليه موتوري دو منظوره كه اتاق راننده و سرنشينان و اتاق بار بصورت دو محفظه جداگانه باشد و براي حمل بار و اشخاص بكار مي رود.

الف-۱۴- وانت يك كابين: وسيله نقليه موتوري كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و براي حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفيت حمل بار آن كمتر از ۵/۳ تن است.

ب ـ تريلر(يدك): عبارت از وسيله نقليه اي است كه با يك وسيله نقليه موتوري كشيده مي شود.

پ ـ نيمه تريلر (نيمه يدك): عبارت از يدكي است كه به يك وسيله نقليه ديگر بطوري متصل مي گردد كه بخشي از وزن بار آن بوسيله كاميون يا كاميونهاي كشنده حمل مي شود.

۱۲- برگ يا برچسب معاينه فني: گواهي انجام معاينه فني كه از سوي ستادهاي معاينه فني خودرو يا مراكز فني مجاز صادر و برگه به درخواست كننده تحويل و برچسب به سمت راست شيشه جلو الصاق مي گردد.

۱۳- بزرگراه: راهي است كه حداقل داراي دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافيك دو طرف آن به وسيله موانع فيزيكي از هم جدا شده باشد و بطور معمول داراي تقاطع هاي غير هم سطح است. بزرگراه مي تواند تعداد معدودي تقاطع همسطح كنترل شده داشته باشد.

۱۴- پلاك : قطعه فلزي است با ابعاد، طرح و رنگهاي زمينه مختلف كه شماره روي آن حك مي شود و انواع آن عبارتند از: شخصي، دولتي، عمومي، سياسي، سرويس، كنسولي، نظامي ـ انتظامي، تعميري، گذر موقت، بين المللي، ترانزيت، كشاورزي ـ عمراني و ويژه.

۱۵–پلاك غير مجاز: پلاكهاي غير مجاز عبارتند از:

الف ـ پلاكي كه بموجب آگهي قبلي معاونت راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، كه از اين پس در اين آئين نامه به اختصار راهنمايي و رانندگي گفته مي شود، بايد تجديد گردد.

ب ـ پلاكي كه در كشور خارجي روي وسيله نقليه نصب شده و پس از ورود به ايران با وجود سپري شدن مدت اعتبار آن تعويض نشده باشد.

پ ـ پلاك بين المللي كه براي مسافرت با اتومبيل به خارج از كشور از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به اتومبيلهاي پلاك داخلي داده مي شود و استفاده از آن در كشور ممنوع است.

ت ـ پلاكي كه اشخاص در ارقام و مشخصات اوليه آن تغيير ايجاد كنند و يا پلاك وسيله نقليه ديگري به يك وسيله نقليه الصاق گردد و يا براي آن پلاك تقلبي بكار برده شود.

ث ـ پلاك دست ساز و دست نوشته اي كه بدون مجوز راهنمايي و رانندگي به كار برده مي شود.

ج ـ پلاك خودرويي كه با اعلام مراجع صلاحيت دار فرسوده اعلام مي شود.

۱۶- پليس راه: واحدهايي از راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه نظارت و كنترل بر اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي در جاده هاي كشور دارند.

۱۷- پليس مدرسه: دانش آموز آموزش ديده اي كه با لباس ويژه و تجهيزات تعيين شده از طرف مسئولين مدرسه براي عبور ايمن دانش آموزان از عرض سواره رو راهها مامور مي گردد.

۱۸(اصلاحی 1396/5/8) – شخصی غیرسوار که بدون استفاده از هر نوع وسیله نقلیه موتوری یا غیرموتوری حرکت می‌کند یا فردی که از صندلی چرخ‌دار (ویلچر) استفاده نموده یا مبادرت به جابه‌جایی کالسکه، چرخ دستـی، جامه‌دان، سـبدهای چرخ دار و مانـند آن می‌نماید.

زیرنویس:

بند 18 (مصوب 1384/4/8): پياده: شخصي غير سوار كه بدون استفاده از هيچ نوع وسيله نقليه موتوري يا غير موتوري حركت مي نمايد و يا مبادرت به جابجايي كالسكه، چرخ دستي، جامه دان، سبدهاي چرخ دار و مانند آن مي نمايد.

۱۹- پياده رو: بخشي جدا شده از خيابان كه در امتداد آن واقع شده و براي عبور و مرور پيادگان اختصاص يافته است.

۲۰- پيچ (قوس افقي): انحراف مستقيم راه در سطح افق.

۲۱- ترافيك (شدآمد): آمد و شد وسايل نقليه و اشخاص و حيوانات در راهها.

۲۲- تراموا (قطار خياباني): قطاري شهري است كه بطور معمول در خطوط ريلي واقع در سطح سواره رو وسايل نقليه ديگر حركت مي نمايد.

۲۳- تقاطع: محدوده اي است كه در آن دو يا چند مسير بصورت همسطح يا غير همسطح با يكديگر تلاقي مي كنند.

۲۴- توقف: ايست وسيله نقليه در زمان طولاني بدون حضور راننده.

۲۵- توقف سنج (پاركومتر): دستگاهي است كه با انداختن سكه يا پرداخت حق توقف، استفاده از كارتهاي اعتباري يا روشهاي ديگر، اجازه توقف را در زمان معين به خودرو مي دهد.

۲۶- توقف ممنوع (پاركينگ ممنوع): توقف وسيله نقليه ممنوع است، جز براي سوار و پياده كردن ، مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.

۲۷- توقيف گواهينامه رانندگي: اخذ و ضبط گواهينامه رانندگي و محروم نمودن موقت دارنده از مزاياي قانوني آن.

۲۸- جاده: راه خارج از شهر براي عبور و مرور.

۲۹- جاده اصلي: راهي است كه در برخورد با راه ديگر بطور معمول عريض تر است و با نصب علائم راهنمايي و رانندگي ، اصلي تلقي مي گردد.

۳۰- جاده خصوصي: راهي كه اشخاص يا موسسات براي كاربرد شخصي ساخته اند و استفاده از آن منوط به اجازه مالك است.

۳۱- جاده فرعي: راهي كه از راه اصلي منشعب شده و يا به آن مي پيوندد و بطور معمول كم عرض تر است و با نصب علائم راهنمايي و رانندگي فرعي تلقي مي شود.

۳۲- چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغهايي است كه هنگام بكار بردن ترمز پايي براي كاهش سرعت يا توقف بكار مي رود تا توجه لازم را به استفاده كنندگان از راه در پشت سر وسيله نقليه بدهد.

۳۳- چراغ جانبي جلو (چراغهاي كوچك جلو): عبارت از چراغهايي است كه حضور وسيله نقليه و عرض آن را از سمت جلو نشان مي دهد.

۳۴- چراغ جانبي عقب (چراغهاي كوچك عقب): عبارت از چراغهايي است كه حضور وسيله نقليه و عرض آن را از سمت عقب نشان مي دهد.

۳۵- چراغ جانبي وسايل نقليه طويل: عبارت از چراغهايي است كه در امتداد طول وسايل نقليه طويل بكار مي رود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر قادر به تشخيص طول آن شوند. اين چراغها براي هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ مي باشند و در حدود هر ۳ متر از طول وسيله نقليه نصب مي شوند.

۳۶- چراغ دنده عقب: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله نقليه بكار مي برد تا راه را به طرف عقب وسيله نقليه روشن كرده و به اين ترتيب به ديگر استفاده كنندگان از را اخطار نمايد كه وسيله نقليه در حال راندن به عقب بوده و يا مي خواهد به عقب براند.

۳۷- چراغ رانندگي (نور بالا): عبارت است از چراغهايي كه جلوي وسيله نقليه را تا فاصله دور روشن مي كند.

۳۸- چراغ راهنما: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله نقليه بكار مي برد تا به ديگر استفاده كنندگان از راه اخطار نمايد كه راننده قصد تغيير جهت به راست و يا چپ، گردش و يا توقف را دارد.

۳۹- چراغ عبور (نور پايين): عبارتست از چراغهايي كه جلو وسيله نقليه را در فاصله نزديك روشن مي كند و موجب خيره شدن چشم يا ناراحتي رانندگاني كه از طرف مقابل مي آيند و ديگر استفاده كنندگان از راه نخواهد شد.

۴۰- چراغ مه: عبارت از چراغي است كه در اتومبيل نصب شده و براي بهتر ديدن راه در هنگام مه و برف و باران سيل آسا و گرد و غبار و مانند آن بكار مي رود.

۴۱- چرخ فلزي: چرخي است كه محل تماس آن با سطح زمين فلزي باشد.

۴۲- حريم تقاطع: محدوده ايست كه در تقاطع راهها كه به منظور سهولت حركت و ايمني تردد اختصاص مي يابد.

۴۳- حق تقدم عبور: اولويت حق عبور وسيله نقليه اي نسبت به وسايل نقليه ديگر يا نسبت به پيادگان و بالعكس.

۴۴- خط ايست: خط كشي عرضي است كه در ورودي تقاطع و بمنظور تعيين مرز توقف وسايل نقليه پيش از گذرگاه پياده بر سطح راه ترسيم مي شود.

۴۵- خط تغيير سرعت: نوعي خط عبور كه خودروهاي ورودي به مسير اصلي يا خروجي از آن مي توانند در طول آن، سرعت خود را براي همگرايي و يا واگرايي با جريان ترافيك افزايش يا كاهش دهند.

۴۶- خط عبور: بخشي از سواره رو است كه در طول مسير، به عبور يك ستون وسيله نقليه اختصاص يافته و با خط كشي حدود آن مشخص مي گردد. يك راه مي تواند در هر جهت يك يا چند خط عبور داشته كه اين خطهاي عبور از سمت راست به چپ از شماره يك به بالا شماره گذاري مي شوند.

۴۷- خط عبور دوچرخه: عبارتست از مسير ويژه دوچرخه در سطح معابر كه با تابلو، خط كشي و يا رنگ حدود آن مشخص مي گردد.

۴۸- خط كمكي: خط عبوريست كه به منظور تغيير سرعت، انجام حركات گردشي و يا افزايش ظرفيت راه، در كنار خط عبور ايجاد مي شود.

۴۹- خط ويژه: مسيري است كه بوسيله خط كشي با رنگ متفاوت از خطوط ديگر و يا علائم و يا موانعي از بقيه مسيرها مشخص گرديده و براي عبور و مرور يك يا چند نوع وسيله نقليه اختصاص دارد.

۵۰- خم (قوس عمودي): انحراف مسير مستقيم راه در سطح قائم.

۵۱- خودرو: هر نوع وسيله نقليه قابل حركت در راهها كه نيروي محركه آن از موتور باشد، به استثناي وسايل نقليه ريل رو و عبارتند از:

الف ـ سواري: خودرويي است كه براي حمل انسان ساخته شده و ظرفيت آن با راننده حداكثر ۶ نفر است.

ب ـ سواري استيشن (سفري): نوعي خودرو سواري است كه فضاي بار با فضاي سرنشين يكسره باشد و ظرفيت آن با راننده حداقل ۷ و حداكثر ۹ نفر است.

پ ـ سواري كار: اتومبيلي است دو ديفرانسيل كمك دار با اتاق جدا از شاسي يا اتومبيلي كه ظرفيت آن با راننده بين ۱۰ تا ۱۵ نفر باشد.

ت ـ اتوبوس: هر نوع وسيله نقليه موتوري مسافربري كه ظرفيت آن با راننده و كمك راننده ۲۷ نفر يا بيشتر باشد.

ث ـ اتوبوس برقي: اتوبوسي كه نيروي محركه آن بوسيله باتري يا نيروي برق تامين مي شود.

ج ـ اتوبوس دو طبقه: وسيله نقليه موتوري مسافربري كه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه روي هم و با يك سازه مشترك بوده و ظرفيت آن با راننده حداقل ۲۷ نفر است.

چ ـ ميني بوس: خودروي مسافربري است كه ظرفيت آن با راننده بين ۱۶ تا ۲۶ نفر مي باشد.

ح ـ تراكتور: نوعي خودرو است كه براي كارهاي كشاورزي، صنعتي و عمراني مانند شخم زدن، حفاري، بارگيري، و كشيدن دنباله بند و غيره بكار مي رود.

۵۲- خيابان: راه عبور و مرور در محل سكونت و فعاليت مردم كه عرض آن بيش از ۶ متر باشد.

۵۳- خيابان اصلي: راهي است كه در برخورد با راههاي ديگر عرض سواره روي آن بيشتر باشد و يا با نصب علائم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت راست راه ديگر قرار دارد.

۵۴- خيابان فرعي: راهي است كه در برخورد با راههاي ديگر، عرض سواره روي آن كمتر است و يا با نصب علائم راهنمايي و رانندگي ، فرعي تلقي شده و در غير اين صورت درسمت چپ راه ديگر قرار گرفته باشد.

۵۵- دستگاه تهويه: به دستگاههايي اعم از پنكه، كولر و يا بخاري گفته مي شود كه هواي درون وسيله نقليه را جابجا و يا دماي آن را كاهش يا افزايش دهد.

۵۶- راننده: كسي كه هدايت وسيله نقليه موتوري و غير موتوري و همچنين حركت دادن حيوانات را بصورت واحد يا گله و رمه بر عهده داشته باشد.

۵۷- راه: عبارتست از تمامي سطح خيابان، جاده، كوچه و كليه معابري كه براي عبور و مرور عموم اختصاص داده مي شود.

۵۸- راه آهن: ريل هاي آهني موازي ثابتي كه قطار و وسايل نقليه ريلي ديگر بر روي آن حركت مي كنند.

۵۹- راه عمومي: به راههاي گفته مي شود كه براي عبور و مرور عموم مورد استفاده قرار مي گيرد.

۶۰- روز: از طلوع تا غروب آفتاب.

۶۱- سازنده وسايل نقليه: شخص يا موسسه يا كارخانه اي كه وسايل نقليه اي را كه مطابق آئين نامه بايد شماره گذاري شود مي سازد، يا قطعات ساخته شده آنها را سوار (مونتاژ) مي نمايد.

۶۲- ستاد معاينه فني: تشكيلات متمركز براي برنامه ريزي، هدايت، نظارت و كنترل فعاليت مراكز فني معاينه خودرو و مراكز معاينه فني مجاز كه از سوي شهرداريها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي ايجاد مي گردد.

۶۳- سطح روشن: در مورد چراغ ها عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور از آن منتشر مي شود و در مورد منعكس كننده نور عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور را منعكس مي كند.

۶۴- شانه راه: بخشي از بدنه راه است كه در دو طرف خطهاي عبور رفت و برگشت قرار داشته و براي توقف اضطراري وسايل نقليه بكار ميرود.

۶۵- شب: از غروب تا طلوع آفتاب.

۶۶- شماره وسيله نقليه : عدد يك يا چند رقمي و حروفي كه از طرف راهنمايي و رانندگي روي پلاكهاي ويژه منقوش و در عقب و جلوي وسيله نقليه نصب مي شود.

۶۷- شناسنامه خودرو: سندي است كه مشخصات خودرو، مالك و نشاني كامل محل سكونت وي و تاريخ انتقالات و تغييرات انجام شده از سوي راهنمايي و رانندگي در آن درج و به آخرين مالك تسليم مي گردد.

۶۸- شيب (سربالايي ـ سرازيري): تغيير تدريجي ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولي مسير.

۶۹- ظرفيت وسيله نقليه: وزن بار يا تعداد مسافري كه از طرف كارخانه سازنده با تاييد وزارت صنايع و معادن براي وسيله نقليه تعيين گرديده است.

۷۰- علائم: هر نوع علامت عمودي و افقي مانند تابلو، چراغ راهنمايي و رانندگي، خط كشي، نوشته و ترسيم، و همچنين تجهيزات هدايت كننده، سوت و حركت دست و غيره كه بوسيله مقامات صلاحيتدار براي كنترل و تنظيم عبور و مرور تعيين و بكار برده مي شود.

۷۱- قطار شهري: نوعي وسيله حمل و نقل عمومي است كه در شهرها و حومه به جابجايي مسافر پرداخته و بطور معمول با چرخهاي فرزي بر روي ريل حركت مي كند.

۷۲- قطعات و قسمتهاي اصلي: كليه قسمتهاي اساسي وسيله نقليه شامل محور، موتور، شاسي، اتاق و رنگ كه تعويض آنها باعث تغيير مشخصات اساسي وسيله نقليه مي گردد.

۷۳- كارت پارك: كارت يا برگه اي است كه با پرداخت پول تهيه مي گردد و بوسيله آن اجازه توقف در مكان و زمان معين به خودرو داده مي شود.

۷۴- كارت شناسايي خودرو: كارتي كه مشخصات مالك و وسيله نقليه شماره گذاري شده در آن ثبت و از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به مالك وسيله نقليه تسليم مي گردد.

۷۵- كاروان: كاروان يا خانه سيار وسيله نقليه غير موتوري است كه براي سكونت و يا كار استفاده شده و عرض آن از ۶/۲ متر و طول آن از ۱۲ متر بيشتر نباشد.

۷۶- كلاه ايمني: تسمه اي كه نيم تنه بالاي راننده و هريك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار مي دهد تا در هنگام ضرورت، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگر يا حوادث ديگر باشد، مانع از جدا شدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ديگر قسمتهاي دروني و يا پرتاب شدن به بيرون خودرو شود و حداقل داراي دو نقطه اتكا باشد.

۷۷- كمربند ايمني: تسمه اي كه نيم تنه بالاي راننده و هريك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار مي دهد تا در هنگام ضرورت، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگر يا حوادث ديگر باشد، مانع از جدا شدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ديگر قسمتهاي دروني و يا پرتاب شدن به بيرون خودرو شود و حداقل داراي دو نقطه اتكا باشد.

۷۸- كوچه: راهي در مناطق مسكوني كه عرض آن حداكثر ۶ متر باشد.

۷۹- گذرگاه پياده: گذرگاهي در تقاطع راهها، امتداد پياده روها، سواره روها، روگذرها يا زير گذرها يا هر محل ديگري از سواره رو كه به وسيله خط كشي يا ميخكوبي يا علائم ديگر، براي عبور پيادگان اختصاص داده شده است.

۸۰- گواهي نامه بين المللي رانندگي: گواهي نامه اي است كه به اعتبار گواهي نامه داخلي طبق مفاد قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده ها و كنوانسيون مربوط به علائم راهها ـ مصوب ۱۳۵۴ـ توسط راهنمايي و رانندگي صادر مي گردد و مدت اعتبار آن يك سال مي باشد.

تبصره (الحاقی 1384/6/30)- كانون جهانگردي و اتومبيلراني جمهوري اسلامي ايران براساس مفاد كنوانسيونهاي بين المللي ۱۹۴۹ و ۱۹۶۸ حمل و نقل جاده اي و حسب عرف بين المللي و مقررات حاكم بر تمامي كشورهاي عضو سازمان بين المللي جهانگردي (AIT) و فدراسيون بين المللي اتومبيلراني (FAI) وظيفه ترجمه و تبديل گواهينامه هاي رانندگي معتبر صادر شده توسط نيروي انتظامي و ساير اسناد و مدارك مربوط را بر عهده دارد.

۸۱- گواهي نامه رانندگي (پروانه رانندگي): اجازه نامه براي رانندگي وسايل نقليه كه از طرف راهنمايي و رانندگي به نام افراد صادر مي شود.

۸۲- مجوز رانندگي با وسايل نقليه عمومي: اعم است از پروانه تاكسيراني، بهره برداري، كارت و يا دفترچه كار (برگ فعاليت) كه از طرف مراجع صلاحيت دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگي با وسايل نقليه عمومي را به آنان مي دهد.

۸۳- مرجع صلاحيت دار: وزارتخانه، سازمان، نهاد و ديگر دستگاههاي مسئول كه به موجب قانون و يا تصويب هيات وزيران در موردي خاص وظايف و مسئوليتهايي به عهده آنها گذاشته شده است.

۸۴- مراكز فني مجاز: مراكزي كه بوسيله اشخاص حقيقي يا حقوقي با رعايت ضوابط و مقررات ستاد معاينه فني وابسته به شهرداري و يا سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي، حسب مورد براي انجام معاينه فني وسايل نقليه درون شهري و برون شهري ايجاد مي گردد.

۸۵- راههاي شرياني درجه يك: معابري هستند كه در طراحي و بهره برداري از آنها به جابجايي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي شود. اين معابر ارتباط با راههاي برون شهري را تامين نمايند. راههاي شرياني درجه يك بر اساس نحوه كنترل دسترسي تقاطع ها به دو گروه آزاد راه و بزرگراه تقسيم مي گردند كه ضوابط اجرائي آنها را شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي نمايد.

۸۶- راههاي شرياني درجه دو: معابري هستند كه در طراحي و بهره برداري از آنها به جابجايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي شود. براي رعايت اين برتري حركت پيادگان از عرض خيابان كنترل مي شود. راههاي شرياني درجه دو شبكه اصلي راههاي شهري را تشكيل مي دهند كه ضوابط اجرائي آنها را شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي نمايد و عبارتند از:

الف ـ شرياني اصلي: راهي است كه ارتباط بين خيابانهاي جمع و پخش كننده و بزرگراهها را برقرار مي كند. در اين معابر فاصله هاي بين تقاطع ها نسبت به بزرگراهها كمتر است.

ب ـ شرياني فرعي (خيابان جمع و پخش كننده): راهي است كه ارتباط بين خيابانهاي محلي و خيابانهاي شرياني اصلي را برقرار مي كنند. در اين خيابانها محل عبور عابران پياده از عرض خيابان بايد مشخص باشد.

۸۷- راههاي محلي: راههايي هستند كه در طراحي و بهره برداري از آنها نيازهاي وسايل نقليه و عابران پياده، با اهميت يكسان در نظر گرفته مي شود و ارتباط بين كوچه ها و خيابانهاي شرياني فرعي را برقرار مي كنند.

۸۸- معاينه فني: بازديد ظاهري و آزمايشهاي فني براي تشخيص اصالت خودرو و سنجش ميزان سلامت فني، ايمني و زيست محيطي وسيله نقليه.

۸۹- منطقه ممنوعه: منطقه و محلي كه آمد و شد وسايل نقليه در آنها بوسيله علائم خاص و با اعلام قبلي مراجع صلاحيتدار ممنوع شده باشد.

۹۰- منعكس كننده نور: عبارت از بازتاب كننده اي است كه حضور وسيله نقليه را از طريق انعكاس نوري كه از چراغ وسيله نقليه ديگر به آن تابيده مي شود و يا از طريق انعكاس نور محيط، اعلام مي دارد.

۹۱- مواد خطرناك: هر نوع مواد راديواكتيو، منفجره، محترقه، مايعات و جامدات آتش زا يا سمي و يا اسيدي، گازهاي فشرده، زباله ويژه و فاضلاب و مانند آن.

۹۲- (اصلاحی 1395/12/25)ـ موتورسیکلت: وسیله نقلیه‌ای است مجهز به قوای محرکه٬ دارای دو محور و وزن خالص حداکثر (۵۵۰) کیلوگرم که برای حرکت در معابر عمومی طراحی گردیده است. در چهار چرخهای موتوری الکتریکی وزن باطری‌ها به وزن وسیله نقلیه افزوده میشود و نباید

زیرنویس:

ماده 92 (مصوب 1384/4/8)- موتورسيكلت: وسيله نقليه اي براي حمل انسان كه داراي دو يا سه چرخ با اتاقك پهلو (سايد كار) يا بدون آن و مجهز به يك موتور محركه باشد.

۹۳- موتورسيكلت گازي (موتورگازي): موتورسيكلتي است كه هم داراي موتور و هم داراي ادوات پايي براي راندن باشد.

۹۴- نقص فني: هر نوع نقصان يا تغيير در وضعيت ظاهري و فني وسيله نقليه كه موجب كاهش ضريب ايمني در رانندگي و يا افزايش بيش از حد مجاز گازهاي آلاينده هوا و يا آلودگي بيش از حد مجاز صدا گردد.

۹۵- واحد انتظامي: منظور واحدهاي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه بصورت پاسگاهها و كلانتريها در نقاط مختلف كشور مستقر هستند.

۹۶- وزن با بار: وزن وسيله نقليه به اضافه وزن بار آن.

۹۷- وزن بارگيري شده: عبارت است از مجموع وزن مسافران و كاركنان و محمولات.

۹۸- وزن بدون بار: عبارت است از وزن وسيله نقليه بدون راننده و مسافر و بار ولي با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتي كه بطور معمول وسيله نقليه همراه دارد.

۹۹- وسيله نقليه: وسايل موتوري و غير موتوري و موتورسيكلت كه براي جابجايي انسان و كالا در راه بكار مي رود.

۱۰۰- وسيله نقليه امدادي: وسيله ويژه خدمات انتظامي، ترافيكي، پزشكي، آتش نشاني و امداد اضطراري آب، برق و گاز كه بوسيله راهنمايي و رانندگي تعيين و با علائم ويژه مشخص مي شود.

۱۰۱- وسيله نقليه طويل (long vehicle) : وسيله نقليه اي است كه طول آن بيش از ۵/۱۲ متر باشد.

۱۰۲- وسيله نقليه عمراني: وسيله نقليه موتوري است كه ويژه انجام كارهاي فني، عمراني و مانند آن مي باشد و شامل بلدوزر ، گريدر، غلطك، اسكريپر (زمين تراش) و غيره است.

۱۰۳- وسيله نقليه غير موتوري: هر نوع وسيله نقليه اي كه نيروي محركه آن از موتور نباشد.

۱۰۴- وسيله نقليه فوق سنگين: انواع خودرو و ادوات مربوط است كه توانايي حمل محمولات وزين با وزن ناخالص بالاتر از ۴۰ تن و حجيم با حجمي با ابعاد مازاد بر اندازه هاي زير را داشته باشد:

طول ۵/۱۶ متر ، عرض ۶/۲ و ارتفاع ۵/۴ متر.

۱۰۵- وسيله نقليه كشاورزي: بوسيله نقليه موتوري گفته مي شود كه علاوه بر حمل و نقل خود، ادوات ديگر و دنباله بندهاي كشاورزي را نيز جابجا نموده و يا از نيروي محركه توليدي آنها براي انجام عمليات مختلف كشاورزي استفاده مي شود و شامل انواع تراكتور، كمباين، تيلر و ماشين هاي خودكششي ديگري در بخش كشاورزي است.

۱۰۶- وسيله نقليه مركب: عبارت است از چند نقليه متصل به هم كه بعنوان واحد در راه حركت كنند.

۱۰۷- وسيله نقليه مفصل دار: وسيله نقليه اي است كه شامل يك كشنده و يا وسيله نقليه موتوري و يك نيمه يدك متصل به آن باشد كه با بار يا محفظه حمل مسافر داراي عرض حداكثر ۶/۲ متر ، طول حداكثر ۳۵/۱۸ متر ، ارتفاع حداكثر ۵/۴ متر و وزن حداكثر ۴۰ تن است .

۱۰۸- وسيله نقليه موتوري: هر نوع وسيله نقليه اي كه داراي حداقل يك چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و داراي موتور و سامانه انتقال قدرت است و براي حمل بار يا انسان بكار مي رود كه به آن خودرو نيز گفته مي شود.

109 (الحاقی 1396/5/8)- صندلی چرخ‌دار (ویلچر): وسیله‌ای چرخ‌دار با ظرفیت یک نفر برای جابه‌جایی فرد معلول، ناتوان و کم‌‌توان که دارای وسایل و تجهیزات کنترلی (ترمز) مناسب است و نیروی محرکه آن برقی و یا نیروی بدنی فرد معلول می‌باشد.

فصل دوم ـ شماره گذاری

ماده ۲ ـ هر وسيله نقليه موتوري و غير موتوري و يدك متصل كه در راهها حركت مي كند و همچنين وسيله نقليه موتوري ويژه كشاورزي، صنعتي و عمراني بايد داراي شماره باشند. رانندگي با وسايل نقليه اي كه شماره يا پلاك نداشته يا داراي شماره و يا پلاك غير مجاز باشند، ممنوع است، مگر اينكه پيشتر مجوز حركت از راهنمايي و رانندگي دريافت كرده و همراه داشته باشد.ماموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه از تردد خودروهاي متخلف از اين ماده، تا انجام شماره گذاري جلوگيري بعمل خواهند آورد.

تبصره ۱ـ تا زماني كه انجام عمليات شماره گذاري وسايل نقليه كشاورزي، صنعتي و عمراني بطور كامل از سوي راهنمايي و رانندگي صورت نپذيرفته و پس از آن ، تردد اين وسايل بر اساس دستورالعملي كه به تاييد وزارتخانه هاي كشور و راه و ترابري مي رسد ، انجام خواهد شد.

تبصره ۲ـ خودروها و موتورسيكلتها و دوچرخه هاي ساخت داخل و وارداتي از نظر ايمني و كيفيت بايد استانداردهاي مصوب موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران را دارا باشند و بعلاوه از نظر آلودگي هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شورايعالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند.

تبصره ۳ـ تشخيص انواع وسايل نقليه غير موتوري كه بايد شماره گذاري شوند با راهنمايي و رانندگي است، مگر در مواردي كه قانون خاصي وجود داشته باشد.

ماده ۳ ـ مالك وسيله نقليه موضوع ماده قبل مكلف است خود يا بوسيله نماينده قانوني خود، با مراجعه به نزديكترين واحد شماره گذاري يا مركزي كه به همين منظور تعيين و اعلام مي گردد ، مدارك لازم را ارائه نمايد. واحد شماره گذاري پس از بررسي آنها، اقدام به تخصيص پلاك به شخص و تحويل آن مي نمايد. نصب پلاك با نظارت نماينده راهنمايي و رانندگي صورت مي پذيرد. چگونگي انجام شماره گذاري شامل مدارك مورد نياز و خدمات و پس از شماره گذاري و عوارض و ماليات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوي راهنمايي و رانندگي مشخص و اعلام خواهد شد.

تبصره ۱ـ انواع پلاكها و ابعاد و رنگهاي آنان براي وسايل نقليه مختلف در دستورالعمل ياد شده مشخص مي گردد.

تبصره ۲ـ هرگاه اشخاص ديگري در مالكيت وسيله نقليه شريك بوده و يا نسبت به آن حق عيني داشته باشند، نام و نشاني دقيق آنان نيز بايد در درخواست قيد شود.

ماده ۴ـ در موارد زير راهنمايي و رانندگي از انجام عمل شماره گذاري خودداري مي نمايد:

الف ـ در صورتي كه مفاد تبصره ۲ ماده ۲ رعايت نشده باشد و يا اصالت وسيله نقليه هنگام بازديد به وسيله ماموران مربوط تاييد نگردد .

ب ـ چنانچه مشخصات وسيله نقليه با آنچه در اسناد مربوط ذكر شده مطابقت نداشته باشد.

پ ـ  اگر تخصيص شماره بنام مالك به دلايل قانوني ممنوع باشد.

ت ـ چنانچه وسيله نقليه ، علائم و تجهيزات پيش بيني شده در اين آئين نامه را نداشته باشد.

ث ـ هرگاه حقوق دولتي و عوارضي كه بطور قانوني بوسيله نقليه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.

ج ـ در صورت نداشتن برگ معاينه فني به استثناي وسايل نقليه اي كه از تاريخ ساخت آنها ۲ سال سپري نشده است.

ماده ۵ـ به هنگام نقل و انتقال مالكيت، اوراق شدن و يا از بين رفتن وسيله نقليه ، پلاكها در واحد شماره گذاري يا مراكز مجاز از روي وسيله نقليه فك و نزد راهنمايي و رانندگي نگهداري مي شود.

تبصره (اصلاحی 1399/5/26)ـ صاحب پلاک فک شده یا نماینده قانونی وی در صورت خرید خودرو بعد از فک پلاک، باید برای دریافت مجوز نصب پلاک جدید بر روی وسیله نقلیه خریداری شده به واحد شماره‌گذاری یا مراکز مجاز مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی پلاک‌های فک شده را حداکثر تا یک ‌سال نگهداری و درصورت عدم‌ مراجعه صاحب قبلی، با حفظ کلیه سوابق پلاک و مالک قبلی خودرو در سامانه‌های شماره‌گذاری، پلاک‌های مذکور را به افراد متقاضی جدید اختصاص خواهد داد.

زیرنویس:
تبصره ـ در صورت خريد خودرو، صاحب پلاك ها يا نماينده قانوني وي بايد براي دريافت مجوز نصب پلاك بر روي وسيله نقليه خريداري شده به واحد شماره گذاري يا مراكز مجاز مراجعه نمايد.

ماده ۶ ـ اشخاص حقيقي يا حقوقي دارنده پلاك، مكلفند پس از گذشت حداكثر ۱۰ روز از زمان تغيير محل اقامت يا فعاليت، نشاني و كد پستي خود را بطور كتبي به نزديكترين واحد شماره گذاري اعلام نمايند. مسئوليتهاي قانوني مربوط به اطلاع ندادن تغيير محل اقامت يا مركز فعاليت بعهده مالك يا نماينده قانوني خواهد بود.

ماده ۷ ـ در صورتي كه وسيله نقليه از سوي مراجع صلاحيتدار توقيف، تمليك، ضبط يا مصادره شود، بايد مراتبط حداكثر ظرف ۱۵ روز از سوي مرجع مربوط يا منتقل عليه يا نماينده قانوني وي به واحد شماره گذاري محل اعلام گردد.

ماده ۸ ـ چنانچه پلاك بنام شخص حقوقي باشد ، مدير مربوط مكلف است حداكثر ظرف ۴۸ ساعت پس از تاريخ درج آگهي انحلال در روزنامه ، مراتبط را به نزديكترين واحد شماره گذاري بطور كتبي اعلام نمايد.

ماده ۹ ـ در صورت فوت يا محجور شدن مالك وسيله نقليه، برحسب مورد ، نماينده قانوني وارث با ارائه گواهي تسليم دادخواست حصر وراثت به دادگاه ، و يا وصي و يا قيم مكلف است حداكثر ظرف مدت ۲ ماه از تاريخ فوت يا حجر به نزديكترين واحد شماره گذاري براي اعلام استفاده كننده مجاز از وسيله نقليه مراجعه نمايد.

ماده ۱۰ ـ اشخاص مندرج در مواد (۸ و ۹ ) فوق مكلفند حداكثر ظرف مدت ۶ ماه ، براي معرفي مالك و يا متصرف قانوني جديد وسيله نقليه، بمنظور تغيير مالكيت و ثبت آن ، به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايند. مراجعه نكردن در مهلت مقرر و سپري شدن مدت ياد شده موجب خواهد شد پلاكهاي وسيله نقليه از درجه اعتبار ساقط و غير مجاز تلقي شود.

ماده ۱۱ ـ سازمان ثبت احوال كشور موظف است از طريق شبكه رايانه اي، اطلاعات فوت شدگان را حداكثر ظرف مدت يك هفته از تاريخ فوت در اختيار راهنمايي و رانندگي محل قرار دهد.

ماده ۱۲ ـ نصب پلاك بر روي وسيله نقليه به طريق زير انجام مي گيرد:

الف ـ براي وسايل نقليه سه چرخ يا بيشتر با وزن خالي بيش از ۴۰۰ كيلوگرم، يك پلاك در جلو و پلاك ديگر در عقب آن نصب مي شود.

ب ـ بر روي وسايل نقليه دو چرخ تنها يك پلاك ، آن هم در عقب وسيله نقليه نصب مي گردد.

پ ـ بر روي يدكها و نيمه يدكها يك پلاك در عقب نصب مي گردد.

ث ـ پلاك يا پلاكها بايد در محل تعيين شده نصب شوند.

ماده ۱۳ ـ به همراه يك زوج پلاك ، پلاك سوم وسيله نقليه نيز بصورت برچسب از سوي راهنمايي و رانندگي يا اشخاص مورد تاييد او صادر و بر روي شيشه جلو يا عقب وسيله نقليه نصب مي گردد. اين برچسپ داراي اطلاعات شماره پلاك، تاريخ سپري شدن اعتبار پلاك، كد واحد شماره گذاري و شماره شناسايي وسيله نقليه ( vehicle Inentification Number – Vin ) مي باشد . پلاك سوم با هر بار تمديد اعتبار پلاك ، نقل و انتقال مالكيت و تعويض قطعات اصلي و رنگ وسيله نقليه با اطلاعات جديد توليد و جايگزين پلاك سوم پيشين خواهد شد. زمان اجراي اين ماده را راهنمايي و رانندگي تعيين مي نمايد.

ماده ۱۴ ـ در صورت مفقود شدن و يا سرقت پلاك ، شماره پلاك ياد شده از فهرست پلاكهاي فعال خارج و در فهرست پلاكهاي سرقتي و مفقود شده قرار داده خواهد شد. تخصيص پلاك جديد به مالك وسيله نقليه پس از سير مراحل موضوع دستورالعمل ماده ۳ اين آئين نامه صورت خواهد گرفت.

تبصره ـ براي پلاكي كه زايل مي شود ، بنابه درخواست مالك و با مراجعه به واحد شماره گذاري براساس دستورالعمل ياد شده پلاك جديد صادر مي شود.

ماده ۱۵ ـ راهنمايي و رانندگي پس از تخصيص شماره پلاك به مالك وسيله نقليه و ورود به اطلاعات مالك (شماره ملي) و وسيله نقليه به سامانه، كارت مشخصات و شناسنامه مالكيت وسيله نقليه را صادر و برا حسب مورد به نشاني (كد پستي) مالك ارسال و يا به وي تسليم مي نمايد.

ماده ۱۶ ـ هرگاه پلاك ، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت وسيله نقليه مفقود و يا از بين برود مالك يا نماينده قانوني وي مكلف است مراتب را حداكثر ظرف ۴۸ ساعت به واحد شماره گذاري راهنمايي و رانندگي و يا مراكز مجاز اعلام كند و اقدام به دريافت پلاك جديد، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت المثني نمايد.

ماده ۱۷ ـ سازندگان و فروشندگان وسايل نقليه موتوري موظفند به منظور عرضه و انتقال وسايل نقليه از محلي به محل ديگر يا براي انجام آزمايش فني وسيله نقليه بدون انجام تشريفات شماره گذاري از راهنمايي و رانندگي پلاك ويژه دريافت نمايند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنين نحوه استفاده از پلاك ويژه و چگونگي ارائه اطلاعات مورد نياز از سوي راهنمايي و رانندگي تعيين و اعلام مي گردد.

ماده ۱۸ ـ راهنمايي و رانندگي مي تواند پلاك ويژه تحويلي به سازندگان يا فروشندگان وسايل نقليه را به علت نداشتن نياز به استفاده يا استفاده بر خلاف مقررات پس بگيرند.

 ماده ۱۹ ـ كليه كارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسيكلت مكلفند توليدات خود را پيش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامي راهنمايي و رانندگي شماره گذاري نمايند.

ماده ۲۰ ـ هنگام نقل و انتقال مالكيت وسايل نقليه، متعاملين يا قائم مقام قانوني آنها ابتدا درخواست خود را به راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده ارائه مي نمايند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبيق مدارك آنها، نسبت به پلاك منصوبه بر روي خودروي مورد معامله و اختصاص پلاك جديد و صدور شناسنامه جديد و ثبت تغييرات مزبور در نظام رايانه اي راهنمايي و رانندگي اقدام گردد. سپس مراتب بطور كتبي توسط راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده به دفتر اسناد رسمي جهت تنظيم سند رسمي انتقال، منعكس مي گردد. كارت خودرو از سوي راهنمايي و رانندگي بعد از تاييد مراتب تنظيم سند در دفترخانه اسناد رسمي كه بوسيله پست سفارشي يا رايانه اي به سيستم راهنمايي و رانندگي منعكس مي شود، به خريدار تحويل مي گردد. گواهي راهنمايي و رانندگي و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذكور متعاملين يا قائم مقام قانوني آنها موظفند براي ثبت معامله و درج آن در ذيل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمي مراجعه نمايند.

تبصره ـ شرايط و نحوه احراز صلاحيت مراكز مجاز موضوع اين فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملي خواهد بود كه با پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب وزير كشور مي رسد.

ماده ۲۱ ـ مالك وسيله نقليه چنانچه قصد تغيير رنگ يا تعويض هريك از قطعات اصلي وسيله نقليه شامل موتور، شاسي و اتاق را داشته باشد بايد پيشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاري راهنمايي و رانندگي دريافت نمايد.

تبصره ـ وسايل نقليه عمومي باري و مسافري مشمول مقررات مربوط مي باشند.

ماده ۲۲ ـ تعويض قطعات اصلي و همچنين تغيير رنگ وسايل نقليه وارداتي پيش از شماره گذاري نيز منوط به دريافت مجوز كتبي از واحدهاي شماره گذاري مي باشد.

ماده ۲۳ ـ در صورت سرقت، مفقود شدن و يا اگر به هر علتي وسيله نقليه اي مورد تصرف غير قانوني قرار گيرد، مالك و يا نماينده قانوني وي مكلف است بلافاصله مراتب را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام نمايد.

ماده ۲۴ ـ هرگاه پلاك به اشتباه بر روي وسيله نقليه نصب شده باشد، راهنمايي و رانندگي موظف است پلاك مالك وسيله نقليه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاك را باز گرداند.

ماده ۲۵ ـ هر شخص حقيقي يا حقوقي مي تواند به تعداد وسيله نقليه ملكي خود مطابق ماده ۳ پلاك دريافت نمايد. نقل و انتقال هريك از وسايل نقليه تابع مقررات اين آئين نامه خواهد بود.

فصل سوم ـ گواهينامه رانندگی

ماده ۲۶ ـ هركس بخواهد با هرنوع وسيله نقليه موتوري زميني رانندگي نمايد بايد گواهينامه متناسب رانندگي با آن وسيله نقليه را دارا باشد، با متخلفان برابر قوانين و مقررات رفتار مي شود.

ماده ۲۷ ـ انواع گواهينامه هاي رانندگي به شرح جدول پيوست شماره ۱ و توضيحات آن است، كه با شرايط زير از سوي راهنمايي و رانندگي صادر مي شود:

الف ـ شرايط شركت در آزمايش ها و صدور گواهينامه موتورسيكلت گازي يا موتور گازي (گواهينامه الف ـ ۱ )

۱-    حداقل سن ۱۵ سال تمام

۲-    ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي

۳-    قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با موتور گازي

ب ـ شرايط شركت در آزمايش ها و صدور گواهينامه موتورسيكلتهاي با حجم موتور تا ۲۰۰ سي سي (گواهينامه الف ـ ۲)

۱- حداقل سن ۱۷ سال تمام

۲- ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي

۳- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با موتورسيكلت مربوط

پ ـ شرايط شركت در آزمايش ها و صدور گواهينامه موتورسيكلتهاي با حجم موتور بالاي ۲۰۰ سي سي و سه چرخ با وزن تا ۴۰۰ كيلوگرم (گواهينامه الف ـ ۳)

۱- حداقل سن ۱۸ سال تمام

۲- ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي

۳- دارا بودن گواهينامه موتورسيكلت تا ۲۰۰ سي سي حجم موتور (الف ـ ۲) كه حداقل يك سال تمام از تاريخ صدور آن گذشته باشد.

۴- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط

ت ـ شرايط شركت در آزمايش ها و صدور گواهينامه (گواهينامه ب ـ ۱)

۱- حداقل سن ۱۸ سال تمام

۲- ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي

۳- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهالت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط، اين نوع گواهينامه براي درخواست كنندگان در اولين مرحله با اعتبار موقت يك ساله صادر مي شود و در مدت ياد شده دارنده آن مكلف به رعايت محدوديتها و شرايط ويژه اي مي باشد كه در صورت رعايت آنها و رعايت مقررات اين آئين نامه و مرتكب نشدن تخلف، به گواهينامه رانندگي با اعتبار موضوع تبصره ۶ اين ماده تبديل خواهد شد. شرايط و ضوابط مربوط به رانندگي با گواهينامه موقت و نحوه تبديل آن، به موجب دستورالعملي است كه به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي و تصويب وزير كشور، مشخص و اعلام مي گردد.

ث- شرايط شركت در آزمايش ها وصدور گواهينامه ( ب-۲)

۱- حداقل سن ۲۱ سال تمام

۲-  سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ اخذ گواهينامه رانندگي (ب-۱)

۳-  ارائه گواهي سلامت جسمي ورواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي                          

۴- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط

ج- شرايط شركت در آزمايش ها وصدور گواهينامه ( پ-۱)

۱-  حداقل سن ۲۳ سال تمام

۲- سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ دريافت گواهينامه رانندگي (ب ـ ۱)

۳-  ارائه گواهي سلامت جسمي ورواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي                          

۴- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط

چ- شرايط شركت در آزمايش ها وصدور گواهينامه ( پ -۲ )

۱-  حداقل سن ۲۳ سال تمام

۲-  سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ اخذ گواهينامه رانندگي ( ب-۱)

۳-  ارائه گواهي سلامت جسمي ورواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي

۴- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط

ح- شرايط شركت در آزمايش ها وصدور گواهينامه درجه ( ت-۱)

۱- حداقل سن ۲۵ سال تمام

۲-  سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ اخذ گواهينامه رانندگي ( پ-۱)

۳-  ارائه گواهي سلامت جسمي ورواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي

۴- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط

خ- شرايط شركت در آزمايش ها وصدور گواهينامه درجه ( ت-۲)

۱- حداقل سن ۲۵ سال تمام

۲-  سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ اخذ گواهينامه رانندگي ( پ-۲)

۳-  ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي

۴- قبول شدن در آزمونهاي آئين نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط

د- شرايط شركت در آزمايشات وصدور گواهينامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سبك عمراني وكشاورزي

۱- حداقل سن ۱۸سال تمام

۲-  ارائه گواهي سلامت جسمي ورواني از مراجع صلاحيتدار پزشكي

۳-  قبول شدن درآزمون هاي آئين نامه رانندگي ومهارت عملي با وسيله نقليه مربوط

 ذ- شرايط شركت در آزمايشات وصدور گواهينامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سنگين عمراني وكشاورزي

۱-  حداقل سن ۲۳سال تمام

۲- ارائه گواهي سلامت جسمي ورواني از مراجع صلاحيتدارپزشكي

۳- قبول شدن در آزمون هاي آئين نامه رانندگي ومهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط

 درگواهينامه هاي رانندگي ويژه، نوع وسيله نقليه ا ي كه دارنده ميتواند با آن رانندگي كند،قيد ميشود. براي رانندگي با وسايل نقليه ويژه ا ي كه سرعت آنها از ۳۰ كيلومتر درساعت تجاوز ميكند, در شهرها و راههاي عمومي علاوه بر داشتن گواهينامه ويژه, داشتن گواهينامه درجه (پ ـ ۱)  نيز ضروري است۰

تبصره۱- در كليه موارد بالا علاوه بررعايت شرايط تعيين شده ، ارائه گواهي طي دوره آموزش آئين نامه ومقررات راهنمائي ورانندگي و همچنين ارائه گواهي طي دوره كسب مهارت عملي رانندگي, از آموزشگاههاي رانندگي مجاز الزامي مي باشد. درخواست كنندگان يا دارندگان گواهي نامه هاي (ب، پ و ت) كه خواستار رانندگي با وسيله نقليه داراي يدك هستند، بايد آموزشهاي لازم را كسب نمايند. براي وسايل نقليه ويژه با توجه به كاربري مربوط، ارائه گواهي كسب مهارت عملكرد ويژه از مراكز مجاز ياد شده الزامي است.

تبصره۲- راهنمائي و رانندگي ميتواند درصورت لزوم آزمايش مجددمقررات راهنمائي ورانندگي را پيش از انجام آزمون مهارت عملي از درخواست كنندگان بعمل آورد۰

تبصره۳- مراجع انجام معاينات پزشكي وهمچنين ضوابط احراز سلامت جسمي ورواني درخواست كنندگان وهرگونه تغييردرآن به پيشنهاد وزارت بهداشت و درمان وآموزش پزشكي توسط كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارتخانه هاي كشور، راه وترابري ،بهداشت ودرمان وآموزش پزشكي و راهنمايي و رانندگي ناجا تعيين ميگردد۰ (پيوست شماره ۲)

تبصره۴- دركليه موارد بالا آزمون آئين نامه ومقررات راهنمائي ورانندگي بصورت نوشتاري ويا رايانه ا ي انجام ميگيرد۰

تبصره ۵ ـ مدت اعتبار انواع گواهينامه رانندگي پنج سال است و پس از پايان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمي و رواني، براي دوره هاي پنج ساله تمديد مي گردد. براي افرادي كه سن آنها بيش از ۷۰ سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمي و رواني هر دو سال بررسي و احراز گردد.

تبصره ۶ ( الحاقی 1385/8/18)ـ جهت شركت در آزمايشهاي موضوع بندهاي “الف” الي “ذ” در مورد كساني كه به سن مشموليت رسيده اند، ارائه مدارك دال بر رسيدگي به وضع مشموليت و تسليم فتوكپي مدارك ياد شده جهت پيوست نمودن به پرونده متقاضي ضروري مي باشد.

ماده ۲۸ ـ وضعيت ظاهري درخواست كننده (نقص عضو) با گواهي سلامت جسمي و رواني صادره از مراكز پزشكي مجاز تعيين شده بوسيله افسران كارشناس تطبيق داده مي شود و در صورت وجود مغايرت موضوع به كميسيون پزشكي نيروي انتظامي ارجاع مي گردد.

ماده۲۹- درخواست كننده هر نوع گواهينامه رانندگي بايد مداركي را كه از طرف راهنمائي و رانندگي اعلام 
مي شود به مراجع آگهي شده ارائه كندد۰

ماده ۳۰ ـ مندرجات گواهينامه رانندگي شامل نوع و يا پايه و گروه گواهينامه رانندگي، مدت اعتبار، مشخصات راننده (كد ملي)، نام واحد صادر كننده، امضاي صادر كننده ، شماره مسلسل، تاريخ و شماره صدور ، عكس درخواست كننده، مهر واحد صدور و مشخصات ضروري ديگر مي باشد.

ماده ۳۱- هرگاه درخواست كننده گواهينامه رانندگي در آزمايشهاي مربوط موفق گردد،گواهينامه رانندگي پس از رويت مدارك لازم صادر و به او تسليم خواهد شد۰دارنده گواهينامه موظف است ظرف يك ماه قبل از پايان مهلت مقرر, براي تمديد مدت اعتبار يا تعويض آن به گواهينامه معادل به راهنمائي ورانندگي مراجعه نمايد۰ راهنمائي ورانندگي هنگام تمديد يا تعويض گواهينامه ، ضمن دريافت گواهي سلامت جسماني ورواني از درخواست كننده، مي تواندآزمونهاي لازم را از وي بعمل آورد۰ ماموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه هنگام كنترل گواهي نامه رانندگان موظفند درصورتي كه تاريخ اعتبارآن سپري شده باشد, گواهينامه رانندگي را با ارائه رسيد اخذ وپس از اعمال قانون ، گواهينامه ياد شده را براي تمديد ويا تجديد به اداره مربوط ارسال نمايند۰ دارنده گواهينامه موظف است حد اكثر ظرف مدت يكماه با مراجعه به واحد مربوط براي دريافت گواهينامه رانندگي جديد اقدام نمايد۰

تبصره ۱ ـ دارندگان گواهينامه پايه بالاتر در گروه مربوط، مي توانند رانندگي وسايل نقليه موضوع گواهينامه هاي پايه پايين تر، به جز پايه الف، را انجام دهند.

تبصره ۲ ـ دستورالعمل نحوه زمانبندي و ضوابط چگونگي انجام آزمونها، تمديد اعتبار، تجديد آزمون در صورت مردود شدن درخواست كننده و نحوه و ميزان عوارض و ماليات مصوب قابل دريافت و نظار آن از سوي راهنمايي و رانندگي تهيه و به اطلاع عموم رسانده مي شود.

ماده ۳۲ ـ در صورتيكه دارنده گواهينامه بخواهد براي دريافت گواهينامه از انواع ديگر اقدام نمايد، موظف است در آزمونهاي مربوط شركت كند. پس از قبول شدن چنانچه گواهينامه قبلي پيش نياز گواهينامه مورد درخواست باشد، از درخواست كننده اخذ و گواهينامه جديد صادر و به وي تحويل مي گردد.

ماده ۳۳ ـ رانندگي با هر نوع تاكسي و وسايل نقليه عمومي در شهرها و وسايل نقليه عمومي جاده اي، علاوه بر گواهينامه رانندگي متناسب ، حسب مورد، نيازمند داشتن مجوز از شهرداري و يا دفترچه كار يا برگ فعاليت صادره از سوي وزارت راه و ترابري مي باشد.

ماده ۳۴ (اصلاحی 1385/8/18))ـ در صورتيكه گواهي نامه رانندگي مفقود شود يا از بين برود، دارنده آن مي تواند درخواست صدور المثني نمايد. پس از احراز درستي ادعاي درخواست كننده، با دريافت مدارك لازم و گواهي سلامت جسمي و رواني درخواست كننده, گواهي نامه المثني صادر و به وي تسليم ميگردد.

زیرنویس:

ماده 34 (مصوب 1384/4/8)- در صورتی که گواهی‌نامه رانندگی مفقود شود یا از بین برود، دارنده آن می‌تواند درخواست‌ صدور المثنی نماید. پس از احراز درستی ادعای درخواست کننده‌، با دریافت مدارک لازم و گواهی سلامت جسمی و روانی درخواست کننده و با رعایت ضوابطی که راهنمایی و رانندگی اعلام می‌نماید، گواهی‌نامه المثنی صادر و به وی‌ تسلیم می‌گردد.

ماده ۳۵ ـ دارندگان گواهينامه هاي معتبر خارجي (اعم از ايرانيان يا خارجيان) مي توانند تا شش ماه پس از ورود  در ايران رانندگي نمايند. ولي در صورت تمايل به ادامه رانندگي در ايران بايد پيش از سپري شدن مدت ياد شده گواهينامه خارجي خود را به گواهينامه ايراني تبديل نمايند.

تبصره- دارندگان گواهينامه رانندگي كشورهاي غير از متعاهدين كنوانسيونهاي ۱۹۶۸ وين ( قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده ها و كنوانسيون مربوط به علائم راهها ـ مصوب ۱۳۵۴ ) ، بايد ترجمه معتبر گواهينامه را همراه داشته باشند.

ماده ۳۶ ـ تبديلگواهي نامه هاي رانندگي معتبرصادر شده از كشورهاي خارجي, كه گواهي نامه صادره از ايران در قلمرو سرزميني آنان براي رانندگي معتبرمحسوب مي شود و يا آن كشور از متعاهدين كنوانسيون هاي ۱۹۶۸ وين راجع به مقررات عبور و مرور در راهها و علائم راهها بشمار مي آيد, با رويت اصل گواهي نامه خارجي و با احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كننده صورت مي پذيرد. در موارد ديگر تبديل گواهينامه هاي رانندگي با تاييد وزارت كشور صورت مي پذيرد.

ماده ۳۷- مأموران سياسي و كنسولي و اعضاء سازمان هاي بين المللي مي توانند براي تبديل گواهينامه هاي خود مدرك مندرج در ماده ۳۵ را از طريق وزارت امورخارجه به راهنمائي ورانندگي ارسال دارند.

ماده ۳۸- صدور گواهي نامه مجدد براي كساني كه گواهي نامه رانندگي آنان اخذ و يا توقيف شده باشدممنوع است و درصورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط مي باشد و بوسيله راهنمايي و رانندگي اخذ و ابطال خواهدشد۰

ماده ۳۹- راهنمايي و رانندگي موظف است درصورتي كه گواهي نامه رانندگي اشتباه يا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص ،گواهي نامه صحيح را صادر وبه وي بازگرداند.

ماده ۴۰- هرگاه دارنده گواهي نامه يكي از شرايط پزشكي موضوع تبصره ۳ ماده ۲۷ را از دست بدهد موظف است حداكثر ظرف يك ماه به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد . راهنمايي و رانندگي دارنده گواهي نامه را جهت انجام معاينات و آزمايشات ضروري پزشكي به مراكز پزشكي مجاز معرفي مي نمايد. در صورتيكه نداشتن شرايط و صلاحيت رانندگي ضمن آزمايش جديد محرز گردد, گواهي نامه از وي اخـــــذ گواهي نامه متناسب با شرايط جسماني وي تعيين وپس از صدور به وي تسليم ميشود ودر صورت نداشن صلاحيت رانندگي, گواهي نامه ابطال ميگردد.

تبصره- در صورت كشف نقص عضو مؤثر ، توسط ماموران راهنمائي ورانندگي و پليس راه ، گواهينامه رانندگي اخذ وتازمان بررسي هاي پزشكي واعلام امكان صدور گواهينامه مجدد, دارنده گواهينامه حق رانندگي ندارد۰

ماده ۴۱ ـ در صورتي كه راننده به علت تكرار ارتكاب تخلفات مهم و حادثه ساز در يك سال، حد نصاب نمره منفي را دريافت نمايد، گواهينامه رانندگي وي به استناد قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرائم رانندگي ـ مصوب ۱۳۵۰ـ ضبط يا ابطال خواهد شد.

ماده ۴۲ ـ نحوه شرايط و مسئول صدور گواهينامه راهبران انواع وسايل حمل و نقل ريلي شهري و حومه، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب شورايعالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور برسد.

فصل چهارم ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه

ماده ۴۳ ـ رانندگي با وسيله نقليه اي كه برگ معاينه فني معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان وسايل نقليه مكلفند وسايل نقليه خويش را براي انجام معاينه فني در مراكز فني مجاز تعيين شده و پس از احراز شرايط لازم، برگ يا برچسب معاينه دريافت نمايند. اين گواهي كه مدت اعتبار آن و مشخصات وسيله نقليه در آن درج مي شود بايد بر سطح دروني قسمت بالاي سمت راست شيشه جلو و يا بر روي پلاك وسيله نقليه، برحسب اعلام مراجع مربوط، نصب يا قرار داده شود ، به نحوي كه براي كنترل ماموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه قابل ديدن باشد.

تبصره ـ در طول مدتي كه برچسب يا برگ معاينه فني اعتبار دارد، در صورت بروز نقص فني مالك موظف است براي رفع نقص اقدام نمايد.

ماده ۴۴- معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه اعم است از تشخيص اصالت ، سلامت زيست محيطي ، فني ، تجهيزاتي و ايمني و وسايل نقليه .

ماده ۴۵ ـ ضوابط ايجاد، تشخيص صلاحيت، اختيارات ، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراكز فني مجاز و قسمتهايي كه بايد مورد معاينه قرار گيرند، براساس دستورالعملي خواهد بود كه از سوي كارگروهي با مسئوليت وزارت كشور و عضويت وزارتخانه هاي راه و ترابري، صنايع و معادن، سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تهيه و ابلاغ مي شود.

تبصره- معاينه فني مي بايد بوسيله مهندسان يا كاردان هاي فني و يا افراد با تجربه داراي گواهي انجام كار از مراجع صلاحيت دار صورت پذيرد.

ماده ۴۶ ـ ستادهاي معاينه فني و مراكز معاينه فني مجاز به منظور تشخيص اصالت خودرو در هنگام معاينه فني ضمن هماهنگي با راهنمايي و رانندگي از كارشناسان واجد شرايط استفاده مي نمايند.

ماده ۴۷ ـ دوره هاي معاينه فني انواع خودروها به شرح زير مي باشد:

الف ـ انواع وسايل نقليه عمومي مسافربري و باربري در فاصله هاي سه ماهه يا بيشتر.

ب ـ وسايل نقليه متعلق به دولت، نهادهاي عمومي غير دولتي مانند شهرداري ها، نيروهاي نظامي و انتظامي در فاصله هاي سه ماهه يا بيشتر.

پ ـ وسايل نقليه ديگر و موتورسيكلتها در فاصله هاي شش ماهه يا بيشتر.

تبصره – خودروهاي نو تا دو سال پس از توليد، نياز به دريافت برچسب يا برگ معاينه فني ندارند.

ماده ۴۸ ـ در شهرهايي كه امكانات معاينه و آزمايش فني وجود ندارد رانندگان وسال نقليه عمومي بايد براساس مفاد ماده ۴۷ اين آئين نامه براي معاينه فني وسيله نقليه خود و دريافت گواهي معاينه به نزديكترين محلي كه امكانات لازم براي معاينه وجود دارد و يا محلي كه از طرف مراجع صلاحيتدار تعيين و اعلام شده است مراجعه نمايند.

ماده ۴۹ ـ مراكز مجاز معاينه فني براي وسايل نقليه اي كه سالم و بدون نقص فني تشخيص داده شوند، برگ معاينه فني صادر مي نمايند. چنانچه ضمن معاينه، وسيله نقليه اي معيوب يا ناقص تشخيص داده شود، راننده يا مالك تنها مي تواند وسيله نقليه را تا تاريخي كه در برگ اجازه نامه صادر شده به وي تسليم مي گردد، به تعميرگاه يا توقفگاه منتقل سازد.

تبصره – چنانچه وسيله نقليه اي بدون اصالت تشخيص داده شود، ضمن صادر نكردن برگ معاينه فني، مراتب به مراجع انتظامي اطلاع داده مي شود.

ماده ۵۰ ـ ستاد معاينه فني خودرو، شهرداريها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي با همكاري نمايندگان سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي موظفند بر نحوه عملكرد مراكز صدور برگ معاينه فني براساس دستورالعمل موضوع ماده ۴۵ نظارت مستمر اعمال نمايند و در صورت مشاهده رعايت نكردن ضوابط و مقررات مربوط، براي جلوگيري از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تكرار، مجوز مركز براي انجام معاينه و صدور برگ معاينه ابطال مي گردد.

ماده ۵۱ ـ تا پايان برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، در شهرهايي كه تجهيزات كامل انجام معاينه فني وجود ندارد، مراكز مجاز معاينه فني مي توانند با تاييد كار گروه موضوع ماده ۴۵ براي انجام معاينه فني با رعايت حداقل شرايط مورد قبول شوراي هماهنگي ترافيك استان، اقدام نمايند.

ماده ۵۲ ـ برگ و برچسب هاي معاينه فني مورد استفاده در مراز مجاز معاينه فني سراسر كشور براساس طرح نمونه مورد تاييد كارگروهي متشكل از سازمان شهرداريهاي كشور، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي، راهنمايي و رانندگي و سازمان حفاظت محيط زيست مي باشد.

تبصره- برگ و برچسب معاينه فني كه از طريق ستاد معاينه فني و مراكز مجاز صادر مي شود، در سراسر كشور معتبر است.

ماده ۵۳ ـ در مواردي كه حركت وسيله نقليه در راههاي عمومي طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي يا پليس راه به علت معايب و نواقص فني، خطرناك تشخيص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاك آن اخذ و با نصب پلاك تعميري به تعميرگاه اعزام ميشود. پس از رفع عيب و نقص فني لازم است مالك يا نماينده قانوني وي براي پس گرفتن پلاك به راهنمايي و رانندگي محل مراجعه نمايد.

فصل پنجم ـ تجهيزات

 بخش اول: تجهيزات وسايل نقليه موتوری

ماده ۵۴-  اشخاص حق ندارند وسيله نقليه ا ي را كه لوازم و تجهيزات ياد شده در مقررات و روش اجرائي تاييد نوع وسايل نقليه موتوري و تريلرهاي آنها، موضوع استاندارد ملي ايران و اين فصل را نداشته يا داراي لوازم و تجهيزات مخالف آن باشد، در راههاي عمومي برانند و يا اين گونه وسايل نقليه را براي رانندگي در اختيار ديگري بگذارند. در صورت وجود مغايرت بين مفاد اين فصل و استاندارد ملي ، ملاك عمل استاندارد ملي مربوط مي باشد.

ماده ۵۵- كليه وسايل نقليه و يـدك كش ها و تراكتــورهاي بــاركش حداقــل بايد داراي چراغ هايي بشرح  زير باشند :

الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفيد يا زرد با قابليت تبديل به نور بالا وپائين در در طرف جلو .

ب ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور زرد يا سفيد براي تشخيص عرض جلو وسيله نقليه در منتهي اليه هر يك از دو سمت جلو .

 پ ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور قرمز براي تشخيص عرض عقب وسيله نقليه در منتهي اليه هر يك از دوسمت عقب .

 ت ـ دو چراغ كوچك با نور قرمز براي توقف ( چراغ ترمز ) در عقب وسيله نقليه كه همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله ۳۵ متري ديده شود .

ث ـ يك چراغ كوچك با نور سفيد در عقب براي تشخيص شماره پلاك . نور اين چراغ بايد براي تشخيص شماره پلاك از فاصله ۲۵ متري كافي باشد .

ج ـ دو چراغ كوچك به رنگ سفيد يا زرد جهت نشان دادن حركت با دنده عقب (چراغ دنده عقب) . اين چراغ ها بايد طوري نصب گردد كه تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خيرگي و ناراحتي براي چشم ديگر استفاده كنندگان از راه فراهم ننمايد .

چ ـ دو چراغ راهنمايي الكتريكي يا الكترونيكي با نور زرد در دو طرف جلو و دو تاي ديگر از آن با رنگ قرمز يا زرد در طرفين عقب براي اعلام قصد گردش بچپ يا براست و يا تغيير خط حركت. نور اين 
چراغ ها در روز بايد از فاصله ۳۵۵ متري قابل ديدن باشد .

ح ـ يدك و نيمه يدك ها ي متصل بايد داراي چراغ هاي مندرج دربند هاي ت و ث و ج و دو راهنماي عقب موضوع بند چ اين ماده باشند. اگر وسيله نقليه ا ي داراي چند يدك زنجيري باشد چراغ هاي ياد شده بايد در عقب آخرين يدك نصب گردد .

خ ـ دو چراغ چشمك زن در جلو و دوچراغ چشمك زن در عقب كه بطور هم زمان براي اعلام هشدار، احتياط و يا خطر به  رانندگان بكار برده مي شوند.

تبصره ۱ ـ بكار بردن چراغهاي جانبي در وسايل نقليه طويل، موضوع بند ۳۵ ماده ۱ الزامي است.

تبصره ۲ ـ وسايل نقليه سواري كه پس از ابلاغ اين آئين نامه توليد مي شوند بايد داراي يك چراغ ترمز در پشت شيشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند.

ماده ۵۶- نور چراغ هاي كوچك جلو و خطر عقب بايد در شرايط جوي معمولي از فاصله ۱۵۰ متري ديده شوند.  نور چراغ هاي راهنما و ايست نبايستي خيره كننده باشد.

ماده ۵۷- سامانه روشنايي چراغ هاي وسيله نقليه بايد طوري تعبيه و تنظيم گردد كه هر وقت راننده چراغهاي جلو و يا چراغ هاي كمكي را روشن نمايد چراغهاي عقب نيز همزمان روشن شود۰

ماده ۵۸- ارتفاع چراغ هاي جلو نبايد از ۱۳۵ سانتيمتر بيشتر و از ۷۰ سانتيمتر كمتر باشد. ارتفاع  چراغ هاي عقب نيز نبايد از يك متر بيشتر و از ۵۰ سانتيمتر كمتر باشد .

ماده ۵۹- چراغ هاي بزرگ جلو بايد داراي وسيله تبديل نور باشند كه تابش نور را به بالا يا پائين به ترتيب زير عوض كنند .

الف ـ نور بالا ( چراغ رانندگي ) بايد طوري تنظيم گردد كه به وسيله آن وجود اشخاص يا اشياء از فاصله ۱۵۰ متري تشخيص داده شود .

ب ـ نور پائين ( چراغ عبور ) بايد به نحوي تنظيم شود كه به وسيله آن اشخاص يا اشياء از فاصله ۳۵ متري مشخص شوند .

ماده ۶۰- كليه وسايل نقليه انتظامي، بازرسي، امدادي و خدماتي ويژه بايد در مرتفع ترين نقطه خود داراي چراغ خطر گردان همراه با آژيركه توليد صداي مشخص نمايد, باشند . نور اين چراغ ها بايد هنگام روشن بودن از فاصله ۱۵۰ متري قابل ديدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط ديگر بنا به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب شورايعالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور مي باشد.

ماده ۶۱- داشتن تجهيزات زير براي وسايل نقليه مجاز است:

الف ـ دو عدد چراغ ويژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو كه ارتفاع اين چراغ ها نبايد از يك متربيشتر واز چهل سانتيمتر كمتر باشد. نور اين چراغ ها بايد طوري تنظيم گردد كه در طول ده متر, ازسطح افقي محلنصب چراغ بالاتر نيآيد. هنگام بكار بردن چراغهاي مه بايد از نور پايين چراغ  هاي بزرگ نيز استفاده شود.

ب ـ دو چراغ رانندگي اضافي با نور سفيد در جلو (چراغ كمكي) كه ارتفاع آن نبايد از يكمترو نيم  بيشتر  و از چهل سانتيمتر كمتر باشد. اين چراغ ها در صورت لزوم ميتواند همراه با چراغهاي بزرگ جلو بكار روند.

پ ـ دو چراغ كوچك با نور زرد يا سفيد روي گلگير و يا سپر طرفين كه خيره كننده نباشد.

ت ـ چراغ هاي كوچك اضافي در جلو با نورسفيد يا زرد ودر عقب با نور قرمز كه هنگام استفاده بايد بطور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله ۱۵۰ متري ديده شوند.

ماده ۶۲ ـ تمام وسايل نقليه موتوري و انواع يدكها و نيمه يدكها كه در جاده هاي عمومي عبور مينمايند بايد دو نورتاب (رفلكتور)  برنگ قرمز يا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته باشند. هرگاه نور تابهايي در سمت جلو نصب شوند بايستي رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب ها بيشتر از ۵/۱ متر و كمتر از ۶۰ سانتيمتر نخواهد بود مگر آنكه بلندي خود وسيله نقليه از كف زمين كمتر از شصت سانتيمتر باشد.نورتاب هاي عقب يدكهاي مستقل ممكن است در دو طرف آن يا در دو طرف بار نصب شود در تمام موارد ياد شده بايد نورتاب ها بطور كامل قابل ديدن بوده و شيشه هاي آنها داراي اندازه و ويژگيهايي باشدكه هنگام شب در مقابل نور چراغ هاي وسايل نقليه ديگر از فاصله ۱۵۰ متري بطور كامل ديده شود.

ماده ۶۳- هرگونه وسيله نقليه موتوري غير از موتورسيكلت بايد داراي ترمزهايي باشد كه براحتي بتوان در حال راندن ودر صورت لزوم آن را بكار برد. اين ترمزها بايد قادر باشند وظايف سه گانه ترمز را بشرح زير انجام دهند.

الف ـ ترمز پايي بايد بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر را حمل ميكند و در سر بالايي و يا سرازيري كه حركت مينمايد كاهش داده و آن را بطور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف نمايد. شتاب منفي اين گونه ترمزها نبايد كمتر از استاندارد تعيين شده باشد.

ب ـ ترمز دستي بايد بتواند وسيله نقليه را بهر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر حمل مينمايد  در شيب ۱۶ درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد.  در وسايل نقليه اي كه كمك ترمز و يا ترمز  موتور پيش بيني شده  است,  اينگونه ترمزها بايد درفاصله مناسبي حتي  در صورت پائي بودن بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري يا مسافرگيري شده باشد كاهش داده و در  نهايت متوقف سازد.

ماده ۶۴- ترمز پايي بايد روي تمام چرخ هاي وسيله نقليه موثر بوده و عمل نمايد. با وجود اين اگر وسيله نقليه اراي بيش از دو محور باشد ميتوان اجازه داد كه روي چرخ هاي يكي از محورها عمل ننمايد. كمك ترمز و يا ترمز موتور و همچنين ترمز دستي بايد حداقل روي يكي از چرخ هاي هر طرف مقطع طولي وسيله نقليه عمل نمايند.

ماده ۶۵- ترمزهاي يدك ها باستثناي يدك سبك بايد داراي شرايطي بشرح زير باشند:

الف ـ ترمز پايي كه قادر باشد سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و در هر شيبي كه  باشد كاهش داده و آن را بطور سريع و موثر و با ايمني متوقف سازد.

ب ـ ترمز دستي كه قادر باشد وسيله  نقليه را  بهر صورتي كه بارگيري شده باشد در شيب ۱۶ درصد  سربالائي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز كننده آن  توسط وسيله اي كه تنها مكانيكي بوده مورد استفاده قرار گيرد. اين مقررات در مورد يدك هايي كه نمي توان بدون استفاده از ابزار و آلاتي ، آن را از وسيله نقليه كشنده جدا  نمود بكار برده نمي شود. مشروط بر اين كه آنچه از ترمز دستي انتظار ميرود براي وسيله نقليه مركب موثر باشد.

پ ـ تجهيزاتي كه وظيفه ترمز پائي وترمزدستي را انجام ميدهند ميتوانند داراي اجزاي مشتركي باشند۰

ت ـ ترمز پايي بايد روي كليه چرخ هاي يدك عمل نمايد.

ث ـ ترمز پايي يدك بايد  توسط ترمز پايي وسيله نقليه كشنده مورد عمل قرارگيرد.درهرحال اگرحداكثر وزن مجاز يدك از ۳۵۰۰ كيلوگرم تجاوزننمايد, ميتوان ترمزها را طوري ترتيب دادكه باكم شدن فاصله بين يدك در حال حركت و وسيله نقليه كشنده عمل نمايند.

ج ـ ترمز پايي و ترمز دستي  بايد روي سطوح ترمزكننده كه بطور دائم با كمك اجزائي با  نيروي كافي به چرخ ها متصل بوده, عمل نمايند.

چ ـ ترمزها بايد به نحوي باشند كه در صورت شكستن يا پاره شدن وسايل اتصال در حال حركت، يدك بطور خودكار توقف نمايد.

ماده ۶۶ ـ كليه وسايل نقليه موتوري توليدي يا وارداتي بايد مجهز به كمربند ايمني استاندارد براي سرنشينان باشند.

ماده ۶۷ ـ رانندگي با وسايل نقليه اي كه داراي ترمزهاي استاندارد ملي و يا با مشخصات و شرايط ياد شده در اين آئين نامه نباشد، ممنوع است.

ماده ۶۸ ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد حداقل بوسيله اخطار شنيداري (بوق) با صداي استاندارد مجهز باشد. اين گونه تجهيزات بايد توليد صداي مدام و يكنواخت نموده و ايجاد صداي خشن و ناهنجار ننمايد. ولي وسايل نقليه اي كه داراي حق تقدم عبور مي باشند (وسايل نقليه امدادي و خدماتي و پليس و مانند آن) مي توانند علاوه بر دارا بودن بوق، وسايل اخطار شنيداري ديگري كه مقيد به اين ويژگيها نباشد براي استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنين وسايل نقليه مسافربري و باربري عمومي برون شهري نيز مي توانند وسايل اخطار شنيداري استاندارد ديگري داشته باشند تا در زمان لازم در بيرون شهرها و مناطق غير مسكوني استفاده نمايند.

ماده ۶۹ ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد مجهز به لوله خروچي گاز و صداي موتور باشد به نحوي كه مانع خروج صداي ناهنجار در بيرون وسيله نقليه و انتشار گاز ناشي از سوخت موتور در درون وسيله نقليه گردد.

ماده ۷۰- روي چرخهاي وسائل نقليه يا كنار آنها نبايد اجسام اضافي و زايد مانند ميخ و پيچ بلند يا هرشيئي كه از سطح بيروني چرخها تجاوز كند وجود داشته باشد مگر آنكه در تراكتورهاي زراعتي و انواع كمباين لازم باشد.

ماده ۷۱- كليه وسائل نقليه, شبها هنگام حركت در جاده ها بايد سه چراغ يا سه مشعل الكتريكي با نور قرمز يا دو مثلث شب رنگ ايمني كه در شرايط جوي معمولي از فاصله ۱۵۰ متري قابل ديدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت، بر حسب مورد، از آنها استفاده نمايند.

ماده ۷۲ ـ وسايل نقليه اي كه مواد خطرناك حمل مي كنند ضمن رعايت مفاد آئين نامه حمل مواد خطرناك، بايد سه چراغ قرمز الكتريكي و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس براي اين گونه وسايل نقليه ممنوع است. بعلاوه بايد داراي دستگاه پمپ آتش نشاني آماده بكار باشند اين پمپها بايد در محلهايي نصب شوند كه هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرار داد.

ماده ۷۳ ـ بمنظور جلوگيري از انتشار گل و لاي، سنگ ريزه و مانند آن نصب تجهيزات مناسب لاستيكي، فلزي و مانند آن در قسمت بيروني آخرين محور انواع وسايل نقليه به ويژه كاميون، تريلر و اتوبوس الزامي است.

 بخش دوم ـ تجهيزات اختصاصی موتورسيكلت و دوچرخه

ماده ۷۴ ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه بايد براساس استاندارد مورد تاييد موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بوده و از نظر عدم آلودگي هاي زيست محيطي ، استانداردهاي مصوب شوراي عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند.

ماده ۷۵ ـ موتورسيكلت بايد داراي دو نوع ترمز باشد كه يكي از آنها حداقل روي چرخ عقب و يا همه چرخها و ديگري روي چرخ جلو و يا همه چرخها عمل نمايد. اگر موتورسيكلت داراي اتاقك پهلو (سايد كار) باشد ترمز چرخ اتاقك پهلو ضروري نمي باشد. اين ترمزها بايد قادر باشند سرعت موتورسيكلت را به صورتي كه داراي سرنشين مي باشد، در هر شيبي كاهش داده و آن را سريعاً و بطور موثر و با ايمني متوقف سازد. موتورسيكلتهاي سه چرخ كه چرخهاي آنها در ارتباط با محور طولي وسط موتورسيكلت به طور قرينه قرار گرفته باشد بايد مجهز به يك ترمز دستي همانند وسايل نقليه موتوري ديگر باشند.

ماده ۷۶ ـ موتورسيكلتها بايد حداقل داراي يك چراغ با نور سفيد در جلو، يك چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما در جلو و دو چراغ راهنما در عقب و يك نور تاب قرمز در عقب باشند.

ماده ۷۷ ـ دوچرخه بايد داراي تجهيزات زير باشد:

الف ـ يك چراغ سفيد يا زرد در جلو كه هنگام شب تا مسافت ۱۵ متري جلوي آن را به قدر كافي روشن سازد.

ب ـ يك چراغ با نور قرمز در عقب كه در هنگام شب از فاصله ۱۵۰ متري ديده شود.

پ ـ يك نور تاب به رنگ قرمز در عقب و همچنين يك نورتاب به رنگ زرد در جلو كه نور وسايل نقليه پشت سر و جلو را از فاصله ۲۰ متري منعكس نمايد.

ت ـ يك زنگ يا بوق كه صداي آن از فاصله ۳۰ متري شنيده شود. نصب و استفاده از زنگهاي صوتي يا آژير يا بوق خطر براي دوچرخه ها ممنوع است.

ث ـ ترمزي كه به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبي متوقف گردد.

فصل ششم – مقررات حمل بار

ماده ۷۸- طول وعرض , ارتفاع و ظرفيت وسيله نقليه برطبق مشخصات (كاتالوگ) بوسيله كارخانه سازنده كه به تاييد وزارت صنايع و معادن ميرسد تعيين مي گردد. حدر هر حال داكثر ظرفيت تعيين شده نبايد از مشخصات مندرج در كاتالوگ تجاوز نمايد. تطبيق اين مشخصات با افسر كارشناس راهنمايي و رانندگي مي باشد.

ماده ۷۹ ـ ظرفيت، ابعاد و وزن هاي مجاز وسيله نقليه باري و مسافري در جاده ها تابع ضوابط وزارت راه و ترابري و در شهرها تابع مقررات وزارت كشور مي باشد. اين مقررات در پيوست شماره ۳ اين آئين نامه ذكر گرديده است.

ماده ۸۰- وسايل نقليه مسافربري حق ندارند حيوانات و بارهايي را كه براي مسافران ايجاد مزاحمت يا توليد بوي نامطبوع و آلودگي مي نمايند و همچنين بارهايي كه از گلگيرها و يا از درون اتاق به اطراف تجاوز نمايد حمل نمايند .

ماده ۸۱ ـ مقامات صلاحيتدار مي توانند براي حمل محمولاتي كه قابل تجزيه نبوده و بيش از ظرفيت يا بزرگتر از حجم معين است پروانه ويژه اي كه حاوي مشخصات و ظرفيت وسيله نقليه حمل كننده و وزن و حجم بار و مسير و تعداد دفعات و شرايط رفت و آمد يا مدت حمل و يا مستمر بودن آن است صادر كنند. اين پروانه بايد تا پايان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به ماموران ارائه گردد.

ماده ۸۲ ـ وسايل نقليه اي كه در حدود ضوابط مندرج در پيوست شماره ۳ اين آئين نامه حمل بار مي كنند بايد داراي شرايط زير باشند:

الف ـ شبها دو چراغ قرمز در آخرين نقطه دو طرف عقب بار نصب نمايند بطوريكه از فاصله ۱۵۰ متري دو طرف و عقب وسيله نقليه ديده شود.

ب ـ روزها دو پارچه  قرمز رنگي كه سطح  هريك حداقل نيم مترمربع  باشد در انتهاي بار آويزان كنند به نحويكه رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله ۱۵۰ متري  بينند.

پ ـ داراي حفاظ و پوشش لازم و مناسب براي بار بوده و حفاظ نبايد مانع ديد راننده و يا پوشانيدن چراغها و يا موجب خطر براي ديگران باشد.

ماده ۸۳- نصب مخزن(باك) اضافي ويا غير استاندارد براي مصرف سوخت وسايل نقليه عمومي باربري ومسافربري ممنوع است وهمچنين حمل مواد خطرناك در جاده ها تنها با وسايل نقليه ويژه و با رعايت مقررات مربوطه مجاز است اشخاص حقيقي و حقوقي مكلفند پيشتر اجازه اين كار را از وزارت راه و ترابري دريافت نمايند.

تبصره ـ حمل مواد سوختي خارج از مخزن (باك) و استفاده از وسايل آتش زا مانند اجاق گاز سفري (پيك نيكي)، بخاري و مانند آن در وسايل نقليه ممنوع است.

 ماده ۸۴- موسسات بايد بارهاي وسايل نقليه را طوري بارگيري نمايند و محكم ببندند كه هيچگونه خطر جابه جايي يا افتادن ياريزش كردن يا باز شدن و يا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و بطور كامل ثابت باشد، در هر حال راننده نيز مكلف است پس از حصول اطمينان از درستي بارگيري و استحكام آن, وسيله نقليه را به حركت درآورد.

ماده ۸۵- يدك يا هر نوع وسيله نقليه اي كه توسط وسيله نقليه ديگري كشيده ميشود بايد با وسايل اطمينان بخشي كه خطر باز شدن يا گسيختن يا شكستن نداشته باشد طوري متصل گردند كه هنگام يدك كشي با كاهش سرعت وسيله نقليه كشنده فاصله اوليه حفظ گردد. در هر حال هر نوع وسيله نقليه اي كه كشيده مي شود بايد يكنفر راننده داراي پروانه مجاز رانندگي هدايت آن را بعهده گيرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه كنترل نمايد. وسايل نقليه اي كه توسط جرثقيل با جدا كردن محور يا محورهايي از زمين كشيده ميشود, از شرط داشتن راننده مستثني هستند.

 ماده ۸۶- وسايل نقليه باربري پس از بارگيري بايد توزين شوند و راننده برگه توزين را تا مقصد همراه داشته باشد. رانندگان موظفند به دستور ماموران صلاحيتدار ، وسيله نقليه را براي توزين به روي باسكول ببرند. هرگاه ضمن توزين معلوم شود كه بيش از ظرفيت مقررت بارگيري شده است بار اضافي تخليه مي شود. در اين صورت مسئوليت انباركردن و حفظ آن بعهده مالك و راننده است. ادامه مسير وسيله نقليه متخلف، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابري و يا شهرداري است.

فصل هفتم – تصادفات

ماده ۸۷- راننده هر وسيله نقليه اي كه مرتكب تصادف منجر به جرح يا فوت گردد موظف است بلافاصله وسيله نقليه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علايم ايمني هشدار دهنده برابر ماده ۷۱ اين آئين نامه، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامي كه تشريفات مربوط به رسيدگي از سوي راهنمايي و رانندگي و پليس راه پايان نيافته از تغيير وضع وسيله نقليه يا صحنه تصادف خودداري نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراكز درماني نمايد.

تبصره – در تصادفات منجر به جرح در صورتيكه وسيله نقليه ديگري براي انتقال فوري مجروحان به مراكز درماني موجود نباشد، راننده وسيله نقليه در تصادف مي تواند با علامت گذاري محل قرار گرفتن چرخ ها در سطح راه اقدام به حمل مجروحان با وسيله نقليه خود نمايد.

ماده ۸۸- واحدهاي راهنمايي و رانندگي و موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف در اسرع وقت اقدام به  اعزام كارشناس تصادف  به همراه تجهيزات و امكانات نظير كمكهاي اوليه، دوربين عكاسي و فيلمبرداري ، آمبولانس ، جك بادي و يا جرثقيل و مانند آنها بر حسب نياز نمايند. كارشناس رسيدگي كننده به تصادف موضوع را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام و در صورت ضرورت و برحسب مورد، براي درخواست كمك از نزديكترين واحد فوريتهاي پزشكي (اورژانس) ، امداد و نجات، آتش نشاني، مركز راهداري، شهرداري و يا دهياري اقدام نموده و تا پايان رسيدگي به تصادف و برقراري ايمني تردد در محل وقوع ، سانحه را مديريت مي نمايد.

تبصره ـ نحوه همكاري و وظيفه دستگاههاي ياد شده و همچنين اعمال مديريت از سوي كارشناس تصادف، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب كميسيون ايمني راههاي كشور مي رسد.

ماده ۸۹ ـ هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالي شود به نحوي كه امكان حركت از وسيله نقليه سلب نشده باشد رانندگان موظفند بلافاصله وسيله نقليه را براي رسيدگي و بازديد كارشناس تصادفات در محل حادثه، به كنار راه منتقل كنند تا موجب سد معبر نگردد.

ماده ۹۰- در نقاطي كه كارشناس راهنمائي ورانندگي و يا پليس راه وجود ندارد ويا حضور بموقع آنان مقدور نباشد مسئولان امر ميتوانند از نظريات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پايه يكم و پايه (ت) استفاده نمايند۰

 ماده ۹۱- رانندگان وسايل نقليه هنگام تصادف منجر به جرح يافوت مكلفند بلافاصله نام ونشاني صحيح و مشخصات گواهي نامه رانندگي وسيله نقليه خود را به مامورين انتظامي اعلام دارند و در صورت درخواست مدارك قانوني اعم از گواهي نامه ، كارت شناسايي خودرو و بيمه نامه از سوي مامورين مربوط ، اين مدارك را به آنان تسليم نمايند.

ماده ۹۲- رانندگاني كه با وسيله نقليه متوقفي كه سرنشين ندارد تصادف مي نمايند نبايد محل وقوع تصادف را ترك كنند و در صورت عدم مراجعه راننده و يا مالك آن، بايد صاحب يا راننده وسيله نقليه و يا ماموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از هويت و نشاني كامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسي نداشتن به ايشان, نام و نام خانوادگي و نشاني دقيق خويش و شماره و مشخصات ديگر وسيله نقليه خود را بر روي كاغذي نوشته و در محلي قابل ديدن بر روي وسيله نقليه متوقف, الصاق نمايند.

ماده ۹۳ ـ رانندگاني كه با حيوانات، اشيا، تاسيسات و مانند آنها تصادف و ايجاد خسارت مي نمايند، بايد به منظور جلوگيري از بسته شدن راه و پيشگيري از بروز حوادث احتمالي ديگر، در صورت امكان حيوان مرده يا مصدوم و همچنين اشيا باقيمانده در محل تصادف را از سطح سواره رو بيرون برده و موظفند صاحبان و مالكان آنها يا ماموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از وقوع تصادف آگاه نمايند.

ماده ۹۴ ـ هرگاه راننده وسيله نقليه در اثر تصادف توانايي اجراي مقررات مندرج در مواد ۹۲ و ۹۳ اين آئين نامه  را نداشته باشد موظف است در اولين فرصت مراتب را به ماموران مربوط اعلام دارد. اگر مالك وسيله نقليه فردي غير از راننده باشد پس از آگاهي از واقعه و در صورتي كه راننده مراتب را به ماموران مربوط اطلاع نداده باشد، مالك موظف است در اسرع وقت ماموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.

ماده ۹۵- تعميرگاهها و توقفگاه ها موظفند ظرف ۲۴ ساعت پس از ديدن وسيله نقليه اي كه آثار تصادف يا جاي گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذكر مشخصات وسيله نقليه و در صورت امكان با ذكر نام و نشان راننده به واحد انتظامي محل اعلام دارند۰

فصل هشتم – علايم راهنمايی و رانندگی

ماده ۹۶ ـ علائم راهنمايي و رانندگي مانند انواع چراغها، تابلوها، خط كشي ها ، نوشته ها، ترسيم ها و نيز علائم تعيين سمت عبور كه بايد روي راهها كشيده شود، براساس قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده ها و كنوانسيون مربوط به علاوم راهها ـ مصوب ۱۳۵۴ ـ تهيه شده اند و همچنين رنگ زمينه و شكل علائم و تابلوها، مطابق نمونه هاي (پيوست شماره ۴) اين آئين نامه است.

ماده ۹۷ ـ تشخيص، انتخاب، تهيه ، جانمايي، نصب، ترسيم و نگهداري علائم عمودي و افقي راهنمايي و رانندگي در شهرها براساس دستورالعملي خواهد بود كه به پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور مي رسد و در جاده ها به عهده وزارت راه و ترابري مي باشد. در مواقع اضطراري راهنمايي و رانندگي و پليس راه مي توانند خود اقدام به انتخاب نوع علائم و محل استفاده و در صورت لزوم تهيه و نصب آنها بطور موقت نموده و مراتب را برحسب مورد، به شهرداري و يا وزارت راه و ترابري اعلام نمايند.

تبصره – مفاهيم رنگ وشكل علايم و تابلوها و چگونگي رفتار رانندگان پس از ديدن آنها، كه در كتابهاي آموزشي بايد ارائه شود ،  از سوي كار گروهي متشكل از نمايندگان وزارت كشور ، وزارت راه وترابري و راهنمايي و رانندگي تهيه وبه همراه اين آئين نامه براي اطلاع عمومي در اختيار مراجع صلاحيتدار و با همكاري شوراهاي اسلامي شهرها در اختيار عموم مردم قرار ميگيرد۰

ماده ۹۸- رانندگان كليه وسايل نقليه و اشخاص اعم از پياده يا سوار بر حيوانات و يا اشخاصي كه مسئول هدايت انفرادي و يا دسته جمعي پيادگان و يا حيوانات در راهها ميباشند موظفند از علايم و مقررات مربوط تبعيت نمايند مگر اينكه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به دلايلي رعايت نكردن آنها در در محل، مجاز اعلام كنند.

ماده ۹۹- كنترل و تنظيم عبور و مرور ممكن است به وسيله چراغ ها يا خط كشي يا تابلوها و نوشته ها, نوشته ها و ترسيمها،  يا مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه و يا بهر وسيله ديگري كه برحسب مورد لازم باشد به عمل آيد. در هر حال فرمان پليس راهنما كه ممكن است مغاير با پيام علايم يا مقررات در محل باشد مقدم خواهد بود.

ماده ۱۰۰- در دو طرف عقب وسايل نقليه طويل بايد دو عدد علامت نشان دهنده وسيله نقليه طويل (مستطيل زرد يا سفيد رنگ كه داراي حاشيه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسايل نقليه پشت سر را از طويل بودن آنها آگاه گرداند.

ماده ۱۰۱- در محل هايي كه عبور و مرور به وسيله چراغ راهنمايي كنترل ميشود, رنگ هاي زير براي مقاصدي كه معين شده است به كار ميرود:

الف ـ چراغ سبز براي حركت – رانندگان وسايل نقليه اي كه با چراغ سبز روبرو مي شوند حق عبور يا گردش دارند, مگر آنكه گردش به وسيله علامت ديگري ممنوع شده باشد. در هر حال وسايل نقليه در حال گردش بايد حق تقدم عبور وسايل نقليه اي را كه در مسير مجاز خود مستقيم ميروند و حق تقدم پيادگاني را كه از گذرگاه پياده در حركتند رعايت نمايند. با وجود اين اگر جريان ترافيك در جهتي كه آنها در حال پيش رفتن هستند آن چنان متراكم باشد كه چنانچه وارد تقاطع گردند با تغيير و تبديل بعدي رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را براي پيش رفتن مجاز نخواهد ساخت.

ب ـ چراغ زرد براي احتياط– رانندگان وسايل نقليه كه با اين چرا غ روبرو مي گردند نبايد از خط ايست يا از طراز چراغ راهنمايي و رانندگي عبور كنند، مگر آنكه آن چنان به خط ايست تقاطع و يا چراغ راهنما نزديك شده باشند كه پيش از عبور از خط ايست يا از طراز چراغ راهنما نتوانند به آساني توقف نمايند.درهرحال در  صورت ورود قبلي به تقاطع موظفند به حركت خود ادامه داده و با رعايت مقررات ديگر از تقاطع يا گذرگاه عبور كنند.

پ ـ چراغ قرمز براي ايست – رانندگان وسايل نقليه اي كه با چراغ قرمز برخورد مي كنند بايد پيش از خط ويژه ايست توقف كامل نمايند و در صورت نبودن خط ايست در فاصله ۵ متري چراغ راهنمايي و رانندگي بايستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخليه تقاطع از وسايل نقليه منتظر بمانند.

ت ـ چراغ چشمك زن زرد براي عبور با احتياط– رانندگان وسايل نقليه مكلفند با ديدن اين چراغاز تقاطع و گذرگاه پياده با احتياط و سرعت كم عبور نمايند.

ث ـ چراغ چشم زن قرمز براي ايست و عبور– رانندگان وسايل نقليه در صورت برخورد با اين چراغ نبايد از خطايست و يا در صورت نبودن خط ايست از طراز چراغ راهنما فراتر روند و بايد توقف نموده و پس از اطمينان از نبودن وجود خطر تصادف حركت و عبور نمايند . همين اقدامات هنگام ديدن تابلوي ايست بايد انجام شود.

ماده ۱۰۲ ـ در تقاطع هايي كه مسير جداگانه گردش به راست بوسيله جدول يا خط كشي تعبيه نشده است، در هنگاميكه چراغ راهنمايي و رانندگي قرمز است، رانندگاني كه قصد گردش به راست داشته باشند در صورت نصب تابلوي ويژه اي كه گردش به راست را مجاز اعلام مي نمايد، مي توانند از منتهي اليه سمت راست راه و با رعايت احتياط و حق تقدم عبور وسايل نقليه و پيادگاني كه با چراغ سبز در حال عبور مي باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.

ماده ۱۰۳ ـ در چراغهايي كه بعنوان چراغ راهنمايي عابر پياده مورد استفاده قرار مي گيرند، رنگها داراي معاني زير است:

چراغ سبز: پيادگان مجاز به عبور از عرض راه مي باشند.

چراغ قرمز: عبور پيادگان از عرض راه ممنوع است.

ماده ۱۰۴ ـ هدايت و كنترل ترافيك از سوي مامورين صلاحيت دار با فرمانهاي زير انجام مي گيرد:

الف ـ بلند كردن دست بطور عمودي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده كنندگان از راه به معناي(توجه توقف) خواهد بود اما رانندگاني كه توقف وسايل نقليه آنها ايمني كافي ندارد مستثني هستند۰اين علامت، رانندگاني را كه پيشتر وارد محوطه تقاطع شده اند ملزم به توقف نمي سازد.

ب ـ بلند كردن دست يا دست هاي مامور به دو طرف و بطور افقي – مفهوم  اين حركت  براي  كليه  استفاده كنندگان از راه كه جهت حركت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست يادستهاي مامورصلاحيتدار مي باشد، به معناي ايست خواهد بود. ممكن است مامور پس از دادن اين علامت دست يا دستهاي خود را پايين  بياورد. اين حركت نيز براي رانندگاني كه در سمت جلو و عقب مامور قرار دارند۰ بمنزله علامت ايست ميباشد.

ماده ۱۰۵ ـ در خيابانها و يا تقاطع هايي كه سطح آنها به شكل شطرنجي و به رنگ زرد و سياه نقاشي شده، هنگامي كه تراكم خودروها زياد است و امكان تخليه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفند پيش از محل نقاشي شده متوقف شوند و مسير حركت ديگر خودروها را باز نگه دارند.

ماده ۱۰۶- نصب آگهي يا علامت يا تابلو يا وسايلي كه داراي شباهت با علايم و يا تابلوهاي راهنمايي و رانندگي باشد يا از آنها تقليد شود و يا از آنها تقليد شود و يا منظور از آن هدايت و كنترل وسايل نقليه باشد و يا به طريقي باعث جلوگيري از ديدن علايم و تابلوهاي راهنمايي و رانندگي گردد و همچنين نصب چراغ هاي رنگي تبليغاتي در كنار چراغ هاي راهنمايي بطوري كه موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات صلاحيتدار مي توانند در صورت ديدن چنين اشيائي جهت رفع آنها اقدام نمايند.

تبصره ۱ ـ ممكن است از طرف مؤسسات يا اشخاص با اجازه مراجع صلاحيت دار علائمي براي هدايت مراجعه كنندگان به مكانهاي اطراف راه نصب گردد، مشروط به اينكه اين تابلوها مانع ديدن تابلوهاي راهنمايي و رانندگي نشوند و ايمني راه را به خطر نيندازند.

تبصره ۲ ـ ضوابط وچگونگي تهيه , نصب و يا الصاق آگهي هاي تبليغاتي و تابلوهاي هدايت به مكانها درشهرها و
 جاده ها، برحسب مورد, بوسيله شورايعالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور در شهرها و وزارت راه و ترابري در جاده ها تعيين خواهد شد.

ماده ۱۰۷- هيچكس حق ندارد بدون اجازه راهنمايي ورانندگي و پليس راه در علايم راهنمايي و رانندگي و ديگر وسايل تنظيم عبور و مرور وسايل نقليه تغييراتي بدهد و يا در متن آن تصرفاتي نمايد, مگر اشخاصي كه در دستورالعملهاي موضوع ماده ۹۷ اين آئين نامه مشخص شده اند.

 ماده ۱۰۸-رانندگاني كه قصد گردش به راست يا به چپ يا توقف يا تغيير مسير را دارند مكلفند از فاصله حدودي  ۱۰۰ متر به محل گردش يا توقف بوسيله چراغ راهنما به ترتيب زير علامت دهند:

الف-براي گردش به راست، چراغ راهنماي سمت راست وسيله نقليه را روشن كنند.

ب-براي گردش بچپ چراغ راهنماي سمت چپ را روشن نمايند.

پ-براي توقف چراغ راهنماي سمت راست را روشن نمايند.

ت-براي تغيير مسير و يا تغيير خط حركت، در فاصله مناسب، چراغ راهنماي سمت راست يا چپ را برحسب مورد روشن كنند.

ماده ۱۰۹- رانندگان وسايل نقليه موتوري فاقد چراغ راهنما و همچنين وسايل نقليه غيرموتوري وموتورسيكلت ها و دوچرخه ها بايد با دست بشرح زير علامت بدهند:

الف- براي گردش يا تغيير مسير به راست دست چپ را به طرف بالا نگهدارند.

ب- براي گردش يا تغيير مسير به چپ دست چپ را بطور افقي نگهدارند۰

پ – براي توقف دست چپ را به طرف پايين نگهدارند.

ت- براي كاستن سرعت دست چپ را به طور افقي از بالا به پايين متناوبأ حركت دهند.

ماده ۱۱۰- علايم آگاه سازي  (اخبار) وهمچنين علايم لازم براي سبقت به شرح  زير مي باشد:

الف- در روز بوق كوتاه

ب – در شب چند بار تبديل و تعويض نور چراغ بالا و پايين.

پ- هنگام سبقت گرفتن اعم از اينكه روز باشد يا شب، براي جلب توجه وسايل نقليه  پشت سر، استفاده از چراغ  راهنما ضروري است.

ماده ۱۱۱- وسايل نقليه امدادي ، بازرسي ، انتظامي ، سازمانهاي خدمات رساني و مدارس بايد داراي دستگاه آگاه سازي شنيداري و ديداري مندرج در ماده ۶۰ اين آئين نامه و تجهيزات ايمني باشند و روي بدنه وسيله نقليه هم عبارات و علائم مشخص كننده نقش و يا نصب نمايند.

ماده ۱۱۲ ـ رانندگان وسايل نقليه كه مواد خطرناك حمل مي كنند بايد در دو طرف و عقب وسيله نقليه تابلويي كه روي آن كلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسي و انگليسي و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب كنند.

مسئولان شركتها و موسسات حمل بار و رانندگان وسايل نقليه مكلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناك را رعايت نمايند.

ماده ۱۱۳ ـ هرگاه وسيله نقليه شب در كنار و بيرون سطح راه توقف نمايد بطوريكه كناره وسيله نقليه متوقف مماس بر حاشيه سواره رو باشد و نور كافي در آن محل براي تشخيص اشيا يا اشخاص از فاصله ۱۵۰ متري وجود نداشته باشد، راننده يا متصدي وسيله نقليه (اعم از اينكه درون وسيله نقليه باشد يا بيرون آن) چراغهاي كوچك جلو و خطر عقب وسيله نقليه را روشن نگه دارد. چنانچه چراغ كوچك خراب شده باشد چراغهاي بزرگ را با نور پايين روشن سازد.

ماده ۱۱۴ ـ هرگاه در راهها خرابي و نقص پيش بيني نشده براي وسيله نقليه موتوري ايجاد شود، راننده مكلف است آن را از مسير عبور و مرور بيرون برده و در محل مناسبي كه موجب سد راه و مزاحمت براي وسايل نقليه ديگر و پيادگان نباشد متوقف سازد. در اين مورد و در موارد ديگري كه وسيله ياد شده قادر به حركت نباشد و انتقال آن به محل مناسبي مقدور نگردد، در صورت نبودن نور كافي در راه بايد به منظور آگاه ساختن رانندگان ديگر، علائم ايمني به ترتيب زير در محل قرار دهد:

الف ـ در وسط راه چراغ الكتريكي و يا مشعل نوراني قرمز در فاصله هاي ۷۰ متري جلو و عقب و يكي ديگر در پهلوي وسيله نقليه از كار افتاده بگذارد. در راههايي كه بوسيله موانع فيزيكي مسير رفت و برگشت وسايل نقليه از هم جدا شده است قرار دادن علائم مندرج در فوق در عقب و پهلوي وسايل متوقف كافي خواهد بود.

ب ـ هرگاه وسيله نقليه سر پيچ يا تپه اي از كار بيافتد علائم بايد در فاصله هاي مناسبي قرار داده شود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر ، از فاصله ۲۰۰ متري متوجه خطر شوند.

ماده ۱۱۵ ـ هرگاه وسيله نقليه موتوري در راهها از كار بيافتد و به علت كافي بودن روشنايي محل احتياجي به استفاده از چراغ يا مشعل نباشد، راننده بايد در وسط جاده مثلثهاي شبرنگ متساوي الاضلاعي داراي زمينه سفيد يا زرد با حاشيه قرمز از نوع علامت احتياط به ابعاد حداقل ۳۰ سانتيمتر در فاصله ۷۰ متري جلو و عقب آن به نحوي كه قابل ديدن باشد قرار دهد.

ماده ۱۱۶ ـ اگر وسيله نقليه حامل مواد خطرناك در ساعات و شرايط مندرج در مواد ۱۱۳ و ۱۱۴ در راهها از كار بيفتد، راننده يا متصدي وسيله نقليه موظف است كه در وسط جاده چراغهاي الكتريكي به رنگ قرمز با باتري در فاصله هاي ۷۰ متري جلو عقب و ديگري در پهلوي وسيله از كار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس يا چراغ يا مشعل و هرگونه علامت آتش زا براي اين گونه وسايل نقليه ممنوع است.

ماده ۱۱۷ ـ روي يدك و هرنوع وسيله نقليه اي كه وسيله نقليه ديگري آن را مي كشد بايد يك پرچم سفيد به ابعاد حداقل ۵۰ سانتيمتري طوري نصب شود تا رانندگان ديگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببينند.

فصل نهم ـ  مقررات رانندگی

 بخش اول – مسير و جهت عبور

ماده ۱۱۸- رانندگان كليه وسايل نقليه موظفند از خط عبور يا مسير عبوري سمت راست راه حركت نمايند, مگردرموارد زير:

الف – هنگام سبقت گرفتن از وسيله نقليه جلو

ب – هنگامي كه سمت راست راه بهر علتي بسته و غيرقابل عبور نباشد .

ج – هنگام گردش بچپ

ماده ۱۱۹- در راههايي كه خط كشي شده, وسايل نقليه بايد در مسير بين خطوط حركت كنند و از آن خارج نشوند و در صورت نياز به خروج و تغيير خط حركت، احتياط كامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه اي كه در خطوط كناري در حركت هستند وارد خطهاي عبوري ديگر شوند.در راههايي كه خط كشي ندارند هرگونه تغيير مسير حركت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعايت احتياط و دادن علامت و رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه هم مسير و مجاور. همچنين انحراف و تجاوز وسايل نقليه به مسير مقابل (مخالف) ممنوع است، مگر در موارد سبقت مجاز و با رعايت ضوابط سبقت.

ماده ۱۲۰- رانندگي در بخش وسط راههايي كه بوسيله خط كشي يا علايم ديگر به سه بخش تقسيم شده اند ،بجز براي سبقت گرفتن يا گردش بچپ، بر حسب مورد با رعايت علايم و مقررات مربوط ، ممنوع است.               

ماده ۱۲۱ – درراههائي كه بوسيله علائم, مانند خط كشيهاي يك خط ممتد و يا دو خط ممتد ويا موانع فيزيكي به دو قسمت تقسيم شده اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حركت كنند و حق ندارند از روي آنها بگذرند. در برخي از بخشهاي راه كه يك خط از دو ممتد به خط بريده تبديل شده است، رانندگاني كه در سمت خط بريده در حركتند مجاز به سبق گرفتن و يا گردش به چپ، بر حسب مورد و با توجه به طول خط بريده و با رعايت مقررات بخشهاي سبقت و گردش، مي باشند.

ماده ۱۲۳ ـ در ميدان هايي كه بوسيله علايم, مانند خط كشي و يا موانع فيزيكي مشخص شده اند رانندگان وسايل نقليه موظفند  از سمت راست آنها گردش نمايند و حركت درخلاف جهت تعيين شده ممنوع است, مگر آنكه بوسيله علايم ديگر عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.

ماده ۱۲۴- در راههايي كه عبور وسايل نقليه كند رو مجاز اعلام گرديده اند، رانندگان اين گونه وسايل نقليه در هر حال مكلفند از اولين خط عبور سمت راست يا محل هايي كه براي عبور آنها تعيين شده حركت نمايند.

ماده ۱۲۵ ـ هنگامي كه وسيله نقليه اي از روبروي وسيله نقليه ديگري در جهت مخالف حركت مي كند, راننده هريك از آنها بايستي تا حد امكان در طرف راست خود حركت نمايد و در صورت لزوم به حاشيه بخش سواره رو در جهت  حركت خود نزديك شود. اگر در انجام اين عمل مانع وجود داشته باشد و يا وسيله نقليه ديگري مانع حركت او شود  بايد از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم توقف نمايد تا به وسايل نقليه جهت مقابل اجازه عبور دهد.

 بخش دوم – سرعت

ماده ۱۲۶- در راهها و مناطقي كه ميزان سرعت رانندگي به وسيله تابلو يا علائم ديگر راهنمايي معين نگرديده است  سرعت مجاز براي رانندگان وسائل نقليه به قرار زير مي باشد:

اول – در شهرها و مناطق مسكوني

الف ـ معابر شرياني درجه يك

۱- آزادراهها حداقل ۷۰ و حداكثر ۱۲۰ كيلومتر در ساعت

۲- بزرگراهها  حداكثر ۱۰۰ كيلومتر در ساعت

ب ـ معابر شرياني درجه دو

۱- خيابانهاي شرياني اصلي حداكثر ۶۰ كيلومتر در ساعت

۲- خيابانهاي شرياني فرعي حداكثر ۵۰ كيلومتر در ساعت

 پ ـ معابر محلي ـ در اين معابر و ميدان ها حداكثر ۳۰ كيلومتر در ساعت.

دوم ـ در راههاي بيرون شهر و مناطق غير مسكوني

الف ـ آزادراه ها ـ حداقل ۷۰ و حداكثر ۱۲۵ كيلومتر در ساعت.

ب ـ بزرگراه ها ـ حداكثر ۱۱۵ كيلومتر در ساعت.

پ ـ جاده ها ـ روزها حداكثر ۱۰۰ و شبها حداكثر ۹۰ كيلومتر در ساعت.

تبصره ۱ ـ تردد اتوبوس، ميني بوس، و انواع باركش ها به استثناي وانت ها در خط سوم (سرعت) آزادراههاي شهري و بين شهري ممنوع است.

تبصره ۲ ـ حداكثر سرعت مجاز براي وسايل نقليه موتوري در هريك از خطهاي عبوري آزادراهها با توجه به شرايط محل به وسيله علايم تعيين مي گردد.

تبصره ۳ ـ تغييرات بعدي در ميزان سرعت هاي قيد شده در راههاي بيرون شهر و مناطق غير مسكوني از سوي وزارت راه و ترابري تعيين و اعلام مي گردد.

ماده ۱۲۷ ـ علاوه بر آزادراهها در محلهايي كه برحسب ضرورت با نصب تابلو يا علائم ديگر حداقل سرعت نيز معين گرديده است، رانندگي با سرعت كمتر از حداقل، مجاز نخواهد بود.

ماده ۱۲۸ـ رانندگان حق ندارند در راهها آن قدر با سرعت كم حركت نمايند كه باعث كندي عبور و مرور يا نابساماني آنبشوند, مگر آنكه براي احتراز از خطر و تصادف ضروري باشد.

ماده ۱۲۹ ـ رانندگان وسايل نقليه موظفند در تقاطع هايي كه چراغ راهنمايي و رانندگي يا مأمور راهنمايي و رانندگي يا تابلوي ايست ندارد، در سرپيچها، جاده هاي تنگ و تپه ها و بطور كلي در محلهايي كه موانعي در مسير حركت آنان وجود داشته باشد و همچنين در مواقع بارندگي يا مه يا كولاك و مانند آنها از سرعت وسيله نقليه تاحدي كه برحسب مورد براي پرهيز از خطر يا تصادف ضرورت دارد, بكاهند و با سرعت مطمئن حركت نمايند.

تبصره (الحاقی 1396/5/8) ـ رانندگان موظفند در صورت نزدیک شدن به افراد استفاده‌کننده از صندلی چرخ‌دار (ویلچر) یا عصای سفید از سرعت خود بکاهند و با سرعت مطمئن حرکت کنند.

ماده ۱۳۰- رانندگان وسايل نقليه هنگام عبور از معابر و گذرگاههاي تنگ يا پرجمعيت و يا در مواقعي كه بيشتر از ۵۰ متر مقابل آنها ديده نمي شود، مكلفند آهسته و با سرعت مطمئن حركت كنند و در صورت احتمال وقوع حادثه يا اخلال در نظم و مزاحمت براي پيادگان, برحسب مورد, حركت وسيله نقليه را كند يا آن را متوقف سازند.

تبصره (الحاقی 1396/5/8) ـ رانندگان موظفند در صورت نزدیک شدن به فرد استفاده‌کننده از عصای سفید که عصای خود را به علامت ایست به صورت افقی به رانندگان نشان می‌دهد، توقف نموده و پس از عبور آن فرد، به حرکت خود ادامه ‌دهند.

ماده ۱۳۱- رانندگي با انواع دوچرخه هاي موتوردار در شب با سرعتي بيش از ۴۰ كيلومتر در ساعت مجاز نيست, مگر اينكه نور چراغ جلوي آنها براي تشخيص اشياء و انسان از فاصله ۱۰۰ متري كافي باشد كه در اين صورت هم 
 نمي توانند از حداكثر سرعت مقرر تجاوز نمايند.

 بخش سوم ـ سبقت

ماده ۱۳۲- رانندگانيكه قصد سبقت گرفتن از وسايل نقليه اي را كه در جهت آنان حركت مي نمايند دارند, در محلهاي مجاز و در صورت لزوم پس از روشن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گيرند و پس از سبقت و طي مسافت كافي ، بار ديگر با روشن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسير قبلي خود قرار گيرند به نحوي كه راه وسيله نقليه ايكه از آن سبقت گرفته شده بسته نشود  يا موجب تصادف نشود. با وجود اين سبقت گرفتن از طرف راست وسيله نقليه ايكه در حال گردش به چپ مي باشد مجاز خواهد بود.

ماده ۱۳۳- مسيري كه راننده مي خواهد براي سبقت گرفتن وارد آن شود بايد تا فاصله دور و مطمئني از طرف مقابل خالي از هر گونه وسيله نقليه بوده و تفاوت سرعت بين وسيله نقليه او و وسيله نقليه جلويي براي سبقت كافي باشد تا باين ترتيب موجب بخطر انداختن خود و ترافيك سمت مقابل نشده باشد.

ماده ۱۳۴- رانندگان وسائل نقليه ايكه از آنها سبقت گرفته مي شود بايد راه را براي وسيله نقليه ايكه در حال سبقت گرفتن است بازكنند و بر سرعت خود نيفزايند.

ماده ۱۳۵- سبقت گرفتن در موارد زير ممنوع است.

الف – در سرپيچهاي تند و سربالائي كه ميدان ديد راننده كم است

ب – از ۵۰ متر مانده به پيچها تا ۵۰ متر پس از آن يا در تقاطع راهها يا در تقاطع راه آهن, مگر آنكه بوسيله علائم،  سبقت مجاز شناخته شده باشد.

پ ـ  هنگامي كه روشنايي و ميدان ديد بهرعلت كافي نباشد.

ت ـ سبقت از وسيله نقليه اي كه خود در حال سبقت گرفتن است, مگر در راهي كه به دليل وجود سه خط عبور يا بيشتر, اين عمل مجاز باشد.

ث ـ براي اتوبوسها و كاميونها در معابر شهري .

ج ـ از ۱۰۰ متر مانده به ورودي تونلها و پلها تا انتهاي آنها, مگر آنكه بوسيله علائم, سبقت مجاز شناخته شده باشد.

چ ـ در نقاطي كه با نصب علائم ويژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.

ح ـ  هنگامي كه وسيله نقليه اي در فاصله اي نزديك و غير ايمن از روبرو در حال حركت مي باشد.

بخش چهارم ـ حق تقدم عبور

ماده ۱۳۶- رعايت  مقررات مربوط به حق تقدم  عبور براي همه اجباري  است, مگر در مواردي  كه به موجب  مقررات خاص يا علايم  ويژه راهنمايي و رانندگي خلاف اين حكم داده شده باشد.

ماده ۱۳۷- تدم عبور وسايل نقليه در تقاطع ها و ميدان هايي كه هيچگونه علامت و چراغ راهنمايي و رانندگي وجود نداشته  باشد, به ترتيب زير است:

الف ـ در تقاطع هم عرض اگر دو وسيله نقليه اي كه روبروي يكديگر در حركتند بخواهند با هم وارد خيابان مجاور واحدي شوند, حق تقدم عبور با وسيله ا ي است كه به سمت راست گردش ميكند۰

ب ـ هرگاه دو يا چند وسيله نقليه از دو يا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند, حق تقدم عبور با وسيله نقليه اي است كه در طرف راست راه وسيله نقليه ديگر قرار دارد.

پ ـ هنگام ورود  به  ميدان ها حق تقديم  عبور  با وسيله  نقليه اي  است در درون ميدان در حال حركت هستند.

ت-  در سه راه ها حق تقدم با وسيله نقليه اي است كه بطور مستقيم و در سمت و مسير مجاز حركت مي كند حتي اگر عرض خياباني كه مسير آن است از عرض راه تلاقي كننده كمتر باشد.

ماده ۱۳۸- در برخورد راه اصلي با راه فرعي حق تقدم با وسيله اي است كه از راه اصلي عبور مي كند.رانندگاني كه از راه فرعي وارد راه اصلي مي شوند, بايد پيش از ورود به راه اصلي, در صورت توقف نموده وپس از رعايت حق تقدم  عبور وسايل نقليه اي كه در مسير مجاز خود در راه اصلي و با سرعت مجاز عبور مي كنند, وارد اين راه بشوند۰

ماده ۱۳۹ ـ رعايت مقررات ماده ۱۳۸ براي وسيله نقليه اي كه از راه خصوصي يا شانه راه يا گاراژ يا كوچه يا تعميرگاه  و مانند آنها به معابر عمومي وارد مي شود نيز لازم است.

ماده ۱۴۰- وسيله  نقليه اي كه  در مسير مجاز  در حال حركت  است بر  وسائل نقليه متوقفي كه در حال شروع حركت به جلو يا  عقب، گردش و يا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.

ماده ۱۴۱- در گذرگاه پياده كه چراغ راهنمايي و رانندگي نداشته باشد، حق تقدم عبور با پيادگان است.

ماده ۱۴۲- در خيابان يا در تقاطعي كه وسايل نقليه روبروي يكديگر حركت مي كنند، هرگاه وسيله اي بخواهد گردش به چپ كند حق تقدم با وسيله نقليه اي است كه مستقيم و در مسير مجاز عبور مينمايد. درمحل توقف ( پارك) كنار خيابان حق تقدم براي پارك كردن با وسيله اي است كه ضمن حركت به عقب مشغول توقف يا پارك كردن است۰  

ماده ۱۴۳- در راههايي كه مسير حركت وسايل نقليه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسايل نقليه پارك شده، مصالح ساختماني، اشياء، عمليات عمراني، حفاري و خرابي راه مسدود و يا براي عبور از مسير مجاز كافي نباشد حق تقدم عبور با وسايل نقليه اي است كه مسير عبور آنها باز يا سهم عبور بيشتري را دارا مي باشد.

ماده ۱۴۴- در راههاي كوهستاني و يا راههاي شيب دار با خصوصيات مشابه راههاي كوهستاني كه در آن عبور از كنار وسايل نقليه طرف مقابل غيرممكن و يا مشكل ميباشد, راننده اي كه درجهت سرازيري در حركت است بايد به كنار راه رفته وبه راننده اي كه در جهت سربالائي در حركت است تقدم عبور بدهد.

تبصره- در راههاي مسطح  كه  دو طرف راه  منتهي به كوه  و پرتگاه مي باشد حق تقدم عبور با وسايل نقليه اي است كه در طرف پرتگاه قرار دارند.

ماده ۱۴۵- در راههاي مندرج در ماده ۱۴۴ كه در كنار آن جاي توقف (پارك) يا شانه كافي وجود دارد بنحوي كه راننده ميتواند با استفاده از آن به كنار برود و استفاده از آن از عقب رفتن يكي از وسايل نقليه جلوگيري كند, راننده واقع در جهت سربالائي بايد با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازيري اجازه عبور دهد. چنانچه يكي از دو وسيله ا ي كه ميخواهند از يكديگر عبور كنند به منظور امكان عبور, مجبور به عقب رفتن بشود, اين عمل را بايد 
 وسيله ا ي  كه در جهت سرازيري قرار دارد انجام دهد، مگر آنكه بطور آشكار انجام آن از سوي راننده واقع در جهت سربالائي آسانتر باشد.

بخش پنجم ـ استفاده از چراغ‌ها

ماده ۱۴۶- راننده  وسيله نقليه اي  كه شب در حركت  است و همچنين در هر محل يا زمان ديگري كه به علت نبودن نور كافي ناشي از  ابري  بودن هوا،  وجود مه، باران، برف،  عبور از تونل و مانند آنها ديد كافي وجود ندارد, بايد 
 چراغ هاي  وسايل نقليه را به ترتيب مقرر در مواد بعدي روشن نمايد.

ماده ۱۴۷- در خيابان ها و  جاده هايي كه نور كافي وجود دارد بايد تنها از چراغ هاي جانبي جلو و عقب و  درصورت  خرابي ناگهاني چراغهاي جانبي جلو از چراغ عبور (نور پائين) استفاده شود.

ماده ۱۴۸- در مواقعي كه چراغ ها  بايد  روشن  باشند، اگر  چند وسيله نقليه متصل بهم حركت كنند، روشن كردن چراغ هايي كه با توجه به  محل نصبشان  پوشيده ميشوند ضرورت ندارد ولي در هرحال چراغ هاي جلوي وسيله اولي و چراغ هاي عقب وسيله آخري بايد روشن باشند.

ماده ۱۴۹- رانندگان وسايل نقليه موتوري موظفند كه در جاده ها از چراغ رانندگي (نور بالا) استفاده كنند تا  بتوانند كليه  اشياء و اشخاص را در فاصله دور به ببينند, مگر در موارد زير كه بايد از چراغ عبور  (نور پايين) استفاده نمايند:

الف ـ در موقع روبرو شدن با وسيله نقليه اي كه از جهت مخالف حركت مي كند. در اين صورت راننده بايد از  فاصله حداقل ۱۵۰ متري از چراغ عبور (نور پايين) استفاده نمايد تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتي و بدون خطر به راه خود ادامه دهد. در عين حال براي  جلوگيري از تابش خيره كننده نور به چشم رانندگان ديگر مي توان برحسب مورد از چراغ هاي كوچك يا چراغ هاي مه شكن استفاده نمود.

ب ـ هنگامي كه وسيله نقليه از فاصله نزديك عقب وسيله نقليه ديگري كه درحال حركت است عبور مي كند, مگر وقتي كه درحال سبقت گرفتن باشد.

ماده ۱۵۰- چراغ هاي جلو  وسايل نقليه اي  كه در  شانه راهها  (باستثناي آزاد راهها و بزرگراهها) توقف مينمايند با ديدن حركت وسايل نقليه اي كه از مقابل در حركتند بايد خاموش شود و براي تشخيص وجود و ابعاد وسيله نقليه, چراغ هاي  كوچك و جانبي را روشن نمايند.   

ماده ۱۵۱- استفاده از چراغهاي چشمك زن و رنگارنگ در وسايل نقليه ممنوع است, مگر در مواردي كه به موجب آئين نامه  مجاز باشد.

 بخش ششم ـ گردش

ماده ۱۵۲- قواعد گردش در تقاطع‌ها بشرح زير است.

الف ـ براي گردش به راست بايد باتوجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند با فاصله كافي و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت ، وارد خط عبور سمت راست شده و بطور كامل از كنار تقاطع بگذرند.

ب ـ براي  گردش  به چپ بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت  وسايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت  مي‌كنند از فاصله كافي و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و يا با دادن علامت وارد مسير مجاز سمت چپ شده بطوري كه پس از ورود به تقاطع ، وسيله نقليه در حدود مركز تقاطع قرار گيرد و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه اي كه مستقيم و در مسير و محل مجز در حركتند با حداقل سرعت به چپ گردش نمايد به نحوي كه پس از ورود به خيابان مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خيابان قرار گيرد.

پ ـ براي  گردش  بچپ در  راههاي  بيرون  شهر  كه  منحصر  به  دو  خط عبور  رفت و برگشت بوده و مانع   فيزيكي وسط جاده وجود نداشته باشد،  رانندگان  وسايل  نقليه موظفند وسيله نقليه را در شانه راه  و در صورت  نبودن  آن, در منتهي‌اليه سمت راست  راه  متوقف نموده و سپس باتوجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه بطور مستقيم درحال حركت مي‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت اقدام به گردش نمايند.

ماده ۱۵۳- در راههاي يكطرفه براي گردش به چپ, رانندگان موظفند وسيله نقليه را به منتهي‌اليه طرف چپ خيابان هدايت و سپس به چپ گردش كنند.

ماده ۱۵۴- دور زدن در فاصله ۱۵۰ متري پيچها و سربالائيها و تونلها كه ميدان ديد كافي نيست و همچنين از روي خط پر يا ممتد (يك خطه ممتد يا دو خطه ممتد) ممنوع است.

ماده ۱۵۵- به عقب راندن  وسيله  نقليه در آزاد راهها و بزرگراهها و ورودي و خروجي آنها ممنوع مي باشد. در راههاي ديگر به هنگام  ضرورت,  بايد  با  احتياط كامل براي پرهيز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور ساير وسايل ديگر، مجاز است.

ماده ۱۵۶ ـ در تقاطع هايي كه با ترسيم جهت نما بر سطح آنها مسير حركت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسيم شده بر سطح تقاطع به حركت خود ادامه دهند. در معابري كه با ترسيم جهت نما بر سطح آن مسير حركت مشخص شده، رانندگان تا حد امكان مسير مشخص شده بر سطح معبر را دنبال مي كنند، مگر اينكه قصد تغيير خط يا توقف يا گردش داشته باشند كه در اين صورت با رعايت كامل مقررات ، از مسير مشخص شده خارج  مي شوند.

 بخش هفتم ـ توقف

ماده ۱۵۷- رانندگان تاكسي هاي خطي وبيسيم دار هنگاميكه مسافر ندارند بايد در ايستگاههاي  تعيين شده توقف كنند.

ماده ۱۵۸- كليه رانندگان  وسائل  نقليه  براي سوار و  پياده كردن  سرنشينان خود  بايد  تنها در محلهاي  مجاز  و يا در منتهي‌اليه سمت راست سواره‌رو توقف نمايند.

تبصره ـ سوار و يا پياده كردن مسافران وسايل نقليه عمومي بين شهري در صورت وجود پايانه مسافربري در شهر، تنها در پايانه ياد شده مجاز است.

ماده ۱۵۹- هرگونه توقف كوتاه يا طولاني وسائل نقليه در خطهاي  عبور يا مسير وسائل نقليه و  پيادگان  و همچنين توقف وسايل نقليه در حاشيه راهها براي عرضه وخريد وفروش كالا كه موجب تجمع اشخاص ويا وسايل نقليه در محل يا انحراف ديد و  يا كاهش  توجه رانندگان  از رانندگي واحتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان وسايل نقليه در صورت  توقف  اضطراري موظفند كه امكان انتقال وسيله نقليه به بيرون خط  و يا  مسير عبوري  وجود  نداشته باشد ، موظفند با نصب علايم ، از فاصله ۷۰ متري رانندگان ساير وسائل نقليه ديگر و پيادگان را آگاه نمايند.

ماده ۱۶۰- هيچ راننده‌اي  مجاز نيست  وسيله نقليه‌اي را كه موتور آن روشن است حتي در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پياده و دور گردد. در معابر شيب‌دار پس از توقف, رانندگان بايد چرخهاي جلوي وسيله نقليه را به سمت كناره راه بپيچانند و سپس با رعايت ديگر نكات ايمني، موتور را خامش و پياده شوند، مگر در راههايي كه كناره آنها منتهي به پرتگاه باشد.

ماده ۱۶۱- رانندگان وسائل نقليه در موارد زير موظفند به ترتيبي كه مقرر مي‌شود توقف نمايند:

الف ـ هنگام برخورد با وسائل نقليه امدادي كه دستگاههاي شنيداري يا ديداري  خود را به كارانداخته باشند تا حد امكان  وسيله نقليه را در مسير مجاز خود به سمت راست راه هدايت و راه را براي آنها باز كنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسايل نقليه امدادي متوقف شوند.

ب ـ پيش از ورود به تقاطعي كه علائم يا مأمور راهنمايي و رانندگي ندارد, بايد بايستند و سپس با احتياط كامل از تقاطع بگذرند.

پ ـ پيش از رسيدن به گذرگاه پياده و در صورت حضور يا عبور اشخاص بايد وسيله نقليه خود را متوقف سازند و ضمناً با دادن علامت رانندگان پشت سر را نيز به توقف دعوت نمايند تا پيادگان با آرامش عبور كنند.

ت ـ هنگام برخورد با اتومبيلهاي مدارس كه براي سوار و پياده كردن دانش آموزان درحال توقف مي‌باشند ، توقف نمايند تا دانش آموزان با ايمني كامل از عرض راه عبور كنند.

ث ـ در تقاطع‌هاي همسطح راه‌آهن و يا راه‌آهن شهري  هنگامي كه علائم الكتريكي يا مكانيكي يا پرچم  قرمز يا سوت قطار نزديك شدن آن را اعلام ميدارد يا دروازه عبور  بسته  شده يا درحال باز و يا بسته  شدن  است  و يا مسير عبوري از روي ريل  متراكم  باشد, بايد  لااقل در ۵ متري علامت يا دروازه توقف كامل كنند تا قطار بگذرد و تقاطع براي عبور آزاد گردد.

تبصره ۱ ـ حركت در پوشش وسايل نقليه امدادي براي وسايل نقليه ديگر ممنوع است.

تبصره ۲ ـ در معابر متقاطع با راه آهن، حسب مورد، شهرداريها يا وزارت راه و ترابري موظف به ايجاد گذرگاه غير همسطح مي باشند.

ماده ۱۶۲ ـ رانندگان وسائل نقليه موتوري بويژه اتومبيلهاي مدارس و وسائل نقليه كه حامل مواد خطرناك مي‌باشند,  در محل تقاطع راه ‌آهن هر چند علامتي  وجود نداشته باشد بايد بطور كامل توقف كنند و پس از اطمينان از بي‌خطر بودن معبر, از تقاطع  بگذرند. درهر حال هنگام عبور از روي ريلها, مجاز به تعويض دنده نمي‌باشند.

ماده ۱۶۳- ايستادن يا توقف وسائل نقليه در محلهاي زير ممنوع است:

الف ـ پياده‌رو و گذرگاه پياده

ب- مقابل ورودي خيابانها و جاده‌ها و كوچه‌ها يا ورودي اتومبيل روي ساختمانها .

پ – داخل تقاطع

ت – در فاصله ۱۵ متري ميدان يا تقاطع يا سه راهها يا تقاطع راه‌آهن

ث- در فاصله ۱۵ متري شيرهاي آب آتش نشاني و شيرهاي آب نصب شده در راهها.

ج – در فاصله ۱۵ متري اطراف چراغهاي راهنمايي و رانندگي و يا محلهايي كه توقف وسايل نقليه مانع ديد علائم راهنمايي و رانندگي  بشود.

چ- از ابتدا تا انتهاي پيچها

ح- در فاصله ۱۵ متري ورودي و يا خروجي مراكز آتش‌نشاني ـ پليس ـ بيمارستانها و فوريتهاي پزشكي.

خ- كنار وسائل نقليه‌اي كه خود متوقف مي‌باشند (توقف دوبله)

د – روي پلها و داخل تونلها و معابر در ارتفاع .

ذ- در خيابانهايي كه پياده‌رو آن قابل عبور نبوده و پيادگان مجبورند از بخشي از سواره‌رو عبور كنند.

ر- در ايستگاههاي وسائل نقليه همگاني و حريم آنها كه با علائم راهنمايي و رانندگي مشخص است.

ز- در محلهايي كه بوسيله علائم راهنمائي ورانندگي مانند  تابلوهاي توقف ممنوع و يا ايستادن ممنوع ويا خط كشيهاي  شطرنجي  در سطح تقاطع ويا معابر كه دلالت بر ممنوعيت توقف نمايد۰

ژ- در هر نقطه از معابر در حال تعمير، شستشو و تعويض روغن و نيز در طول مسيرهاي ويژه اتوبوس و دوچرخه و همچنين در طول مسير و خطوط عبور آزادراهها.

س- در جاهايي كه دستگاه توقف سنج (پاركومتر) نصب شده و يا توقف با كارت پارك يا انواع ديگر توقف سنج با علائم مشخص كننده ، مجاز مي باشد به علت پرداخت نكردن هزينه توقف و يا نداشتن كارت پارك مجاز و يا پايان زمان توقف.

ش (الحاقی 1396/5/8) ـ در محل توقف اختصاصی معلولین و جانبازان.

تبصره: مراجع مسئول موظفند هنگام استفاده از پاركومتر، كارت پارك و مشابه آنها و همچنين در محلهايي كه تابلوهاي ايستادن ممنوع ، توقف ممنوع و حمل با جرثقيل و نظاير آن نصب مي‌نمايند ، بوسيله تابلو مستطيل شكلي در زير تابلوهاي ياد شده زمانهاي ممنوعيت توقف وحمل با جرثقيل را اعلان كنند .

 بخش هشتم : مقررات اختصاصی موتورسيكلت و دوچرخه

ماده ۱۶۴- رانندگان و سرنشينان هر نوع موتورسيكلت و دوچرخه موتوردار بايد به كلاه ايمني مجهز باشند و در طول حركت از آن استفاده نمايند.

ماده ۱۶۵ ـ رانندگان موتورسيكلت نبايد در يك خط عبور به موازات و در كنار خودروها حركت كنند.

ماده ۱۶۶ ـ رانندگان موتورسيكلت بايد هنگام رانندگي تنها روي زين موتورسيكلت بنشينند و حق ندارند شخص ديگري را بر ترك سوار كنند، مگر آنكه در ترك نيز يك زين كامل برابر استاندارد ساخت موتورسيكلت نصب شده يا موتورسيكلت داراي يدك پهلو (سايدكار) باشد.

ماده ۱۶۷ ـ عبور موتورسيكلت و موتورگازي و دوچرخه سوار از پياده و وسط دستجات بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.

ماده ۱۶۸ ـ موتورسيكلت سواران و دوچرخه سواران حق ندارند هنگام رانندگي بار نامتعارف و اشياء ديگري حمل كنند يا حركت نمايشي يا اعمالي انجام دهند كه نيازمند برداشتن دستهاي آنان از روي فرمان باشد.

ماده ۱۶۹ ـ راندن موتورسيكلت ، موتورگازي و دوچرخه هنگام لغزنده بودن راهها ممنوع است.

ماده ۱۷۰ ـ رانندگي با دوچرخه فاقد زين ممنوع است.

ماده ۱۷۱ ـ دو تركه سوار كردن اشخاص روي دوچرخه ممنوع است مگر آنكه زين اضافي استاندارد براي اين كار داشته باشد.

ماده ۱۷۲ ـ دوچرخه سواران مكلفند:

الف ـ هنگام حركت بطور كامل از طرف راست راه عبور نمايند و براي گذشتن از وسايل نقليه اي كه در كنار راه توقف كرده اند منتهي احتياط را بعمل آورند.

ب ـ در صورت زياد بودن تعداد دوچرخه سواران بايد در يك رديف حركت كنند مگر آنكه معبر ويژه اي براي آنها اختصاص داده شده باشد در اين صورت حق ندارند بيرون معبر ويژه عبور و مرور نمايند.

 فصل دهم ـ مقررات مختلف

ماده ۱۷۳ ـ رانندگان وسايل نقليه اي كه در پشت سر وسيله نقليه ديگر حركت مي كنند موظفند فاصله مناسبي را براي جلوگيري از تصادف حفظ كنند چگونگي رعايت فاصله مناسب بوسيله متنهاي آموزشي تهيه شده و با روش قاعده ۲ ثانيه از طريق كتابهاي آموزشي موضوع تبصره ماده ۹۷ اين آئين نامه به درخواست كنندگان گواهينامه آموزش داده مي شود.

ماده ۱۷۴ ـ كاميونهاي بزرگ و وسايل نقليه ديگري كه داراي يدكهاي طويل هستند و همچنين وسايل نقليه اي كه بصورت كاروان و دسته جمعي در يك ستون در جاده حركت مي كنند هنگام عبور بايد فاصله بيشتري با وسيله نقليه جلويي خود داشته باشند بطوريكه وسيله نقليه ديگري كه از آنها سبقت مي گيرد بتواند پس از سبقت بار ديگر در جلوي آنها وارد مسير مجاز عبور خود شوند.

ماده ۱۷۵ ـ سوار كردن بيش از ظرفيت مجاز تعيين شده در وسيله نقليه و همچنين گذاشتن بار يا اشيا ديگر در قسمت جلو يا عقب آن اعم از درون يا بيرون كه مانع ديد راننده گردد ممنوع است.

ماده ۱۷۶ ـ رانندگان وسايل نقليه سنگين هنگام عبور از جاده هاي كم عرض و باريك يا عقب راندن بايد يك نفر كمك راننده براي پرهيز از هرگونه خطري همراه داشته باشند.

ماده ۱۷۷ ـ حركت با دنده خلاص در سرازيريها ممنوع است.

ماده ۱۷۸ ـ وسيله نقليه نبايد از روي لوله هاي آب آتش نشاني كه براي خاموش كردن آتش در خيابان قرار گرفته اند عبور نمايند مگر با اجازه متصديان آتش نشاني.

ماده ۱۷۹ ـ رانندگان تاكسي ها و وسايل نقليه مسافربري موظفند موارد زير را رعايت نمايند.

الف ـ سوار كردن مسافر با داشتن مسافر قبلي در تاكسي هاي تلفني، بي سيم و يا موسسات و يا شركتهاي تاكسي راني در بست ممنوع است.

ب ـ رانندگان تاكسي ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به حركت ، تاكسيمتر را به كار اندازند در صورت نداشتن يا خرابي تاكسيمتر ، حق كار كردن ندارند مگر در نقاطي كه شهرداري  نصب تاكسي متر را ضروري اعلام نكرده باشد.

پ ـ رانندگان وسايل نقليه عمومي ديگر كه دربست كرايه داده مي شوند، نبايد بدون رضايت كرايه كننده شخص ديگري را سوار كنند.

ت ـ خودداري از بردن مسافر براي وسايل نقليه عمومي و همچنين نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است مگر اينكه براساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرويس) باشد.

ث ـ رانندگان وسايل نقليه عمومي و كمك رانندگان آنها نبايد با مسافران با خشونت و بي احترامي رفتار نمايند.

ماده ۱۸۰ ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگي دخانيات استعمال نمايند يا خوراكي يا آشاميدني ميل كنند و استفاده از هرگونه وسايل و تجهيزات مانند تلفن همراه كه باعث انحراف ذهني و رفتاري راننده گردد ، ممنوع است. رانندگان موظفند در هر حال بطور كامل به جلو توجه داشته باشند.

ماده ۱۸۱ ـ رانندگي براي كسي كه نوشابه الكلي يا مواد مخدر و داروهاي خواب آور مصرف كرده تا رفع كامل آثار آن ممنوع است.

تبصره- در مواردي كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به وجود حالت مستي و يا حالت غير عادي ناشي از مصرف مواد ياد شده به راننده‌اي ظنين شوند, موظفند وسيله نقليه  را متوقف ساخته و بلافاصله ميزان الكل خون راننده و مانند آن را از طريق آزمايشهاي لازم تعيين و از رانندگي وي جلوگيري نموده و متخلف را براي تعيين تكليف به مراجع مربوط معرفي نمايند.

ماده ۱۸۲- سوار كردن اشخاص آلوده به كثافات در وسائل نقليه عمومي مسافربري مجاز نيست.

ماده ۱۸۳- راننده موظف است هنگام رانندگي, گواهينامه رانندگي خويش , بيمه‌نامه شخص ثالث  خودرو و  كارت شناسايي خودرو را همراه داشته باشد و در صورت  درخواست  مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، آنها را تسليم نمايد. مامور موظف  است پس از ملاحظه  و  بررسي مدارك آنها را بازگرداند، مگر در مواردي كه به موجب  قانون يا آئين‌نامه, اخذ گواهينامه به منظور درج تخلف در آنها ضرورت داشته باشد در اين صورت در برابر دادن رسيد، گواهينامه اخذ مي‌گردد.

ماده ۱۸۴- استفاده از بوقهاي شيپوري، سوت بلبلي و بطور كلي هر نوع وسيله آگاه سازي صوتي با صداي ناهنجار و  غيرعادي  در مناطق  مسكوني و همچنين  زدن  بوق ممتد يا غير ضروري يا مكرر و يا زدن بوق در محلهائي كه اين عمل به وسيله علائم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق براي مقاصدي مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز كردن درب منزل، خداحافظي و مانند آنها ممنوع است.

ماده ۱۸۵- وسائل نقليه امدادي، كه مجاز به داشتن چراغ گردان يا آژير خطر ويژه مي باشند تنها هنگامي كه براي انجام مأموريتهاي مهم و فوري در حركتند, بايد از آنها استفاده نمايند.

ماده ۱۸۶- وسائل نقليه انتظامي و امدادي، هنگامي كه براي انجام مأموريت فوري در حركتند در صورت به كار بردن چراغ گردان  ويژه اعلام خطر يا آژير تا حدودي كه موجب بروز تصادف نشود, مجاز به انجام اعمال زير مي‌باشند:

الف ـ توقف در محل ممنوعه

ب- تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسيله نقليه ديگر

پ- عبور از طرف چپ راه  و همچنين دور زدن در نقاط ممنوعه

ت- گذشتن از چراغ قرمز يا رعايت نكردن علائم ديگر ايست, مشروط به اينكه از سرعت وسيله نقليه در اينگونه محلها تا حداقل امكان كاسته شود.

ماده ۱۸۷ ـ درهاي وسايل نقليه در حال حركت بايد بطور كامل بسته باشد و باز كردن آنها پيش از توقف كامل مجاز نيست.

ماده ۱۸۸- اتومبيلهاي مدارس تنها هنگام سوار و پياده كردن دانش آموزان حق استفاده از علائم ديداري ياد شده در  ماده ۶۰ را دارند.

ماده ۱۸۹ ـ استفاده از لاستيكهاي فرسوده و غير استاندارد در وسايل نقليه ممنوع است. هنگام برف و يخبندان و بطور كلي در صورت اعلام مقامات مرتبط و يا ماموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، رانندگي با وسيله نقليه اي كه چرخهاي آن به زنجير و يا لاستيك يخ شكن مجهز نباشد، ممنوع است.

ماده ۱۹۰ ـ راندن وسيله نقليه اي كه بيش از ظرفيت مندرج در كارت مشخصات، بار يا مسافر گرفته ممنوع است.

ماده ۱۹۱- عبور وسائل نقليه از ميان دستجات ارتش يا مأموران انتظامي يا دانش‌آموزان يا تشييع كنندگان جنازه‌ها يا ديگر دستجات تشريفاتي و همچنين بوق زدن در اين گونه موارد مجاز نيست.

ماده ۱۹۲- عبور وسايل نقليه از پياده روها و توقف آنها روي پياده رو ممنوع است.

ماده ۱۹۳- سوار شدن و سوار كردن اشخاص روي گلگير يا ركاب ساير قسمتهاي بيروني وسايل نقليه ممنوع است.

ماده ۱۹۴ ـ راندن و يا حركت با اسكيت و اسكوتر و مانند آنها در معابر عمومي ممنوع است، مگر در مسيرهايي كه از سوي راهنمايي و رانندگي با نصب تابلو ويژه، مجاز اعلام شده باشد.

ماده ۱۹۵ ـ عبور  وسائل نقليه سنگين  كه حداكثر  سرعت آنها از ۱۵ كيلومتر در ساعت تجاوز  نمي‌كند  مانند تراكتورهاي زنجيري و غلطك‌هاي جاده‌كوبي و غيره بايد قبل از رسيدن آنها به اولين پست راه‌آهن يا ايستگاه, خبر داده شود تا تدارك احتياطي لازم جهت عبور بي‌خطر آنها  از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد.

ماده ۱۹۶- رانندگان اين گونه وسايل نقليه موظفند هنگاميكه عبور آنها از تقاطع راه‌آهن مجاز است پيش از رسيدن به  آن توقف كامل  كنند  و پس  از ديدن  دو طرف  و اطمينان  از نبودن خطر احتمالي از آنجا بگذرند. هنگامي كه نزديك شدن قطار به وسيله علائم يا صداي لكوموتيو اعلام مي‌شود, تا عبور قطار از تقاطع نبايد عبور نمايند.

ماده ۱۹۷- هرگاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد, عبور از تقاطع بايد با فرمان او انجام گيرد.

ماده ۱۹۸- هيچكس حق ندارد وسيله نقليه‌اي را كه متعلق به او نيست يا راننده آن نمي‌باشد بدون اجازه كسي كه   آن را در اختيار دارد از محل خود حركت  دهد يا با  آن  رانندگي كند, مگر مأموران  انتظامي با رعايت قوانين و مقررات و در چارچوب وظائف قانوني۰

ماده ۱۹۹- هيچكس حق ندارد به شخصي كه گواهينامه رانندگي ندارد اجازه رانندگي با وسيله نقليه خود را بدهد. با متخلف برابر مقررات كيفري رفتار خواهد شد.

ماده ۲۰۰- هيچكس حق ندارد وسيله نقليه‌اي را كه طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه داراي عيب و نقص فني بوده يا وسايل ايمني كامل مقرر در اين آئين‌نامه را نداشته باشد، در راهها براند.

ماده ۲۰۱ ـ ماموران راهنمايي و رانندگي يا پليس راه، حسب مورد، پس از اعلام مراجع صلاحيتدار به منظور پيشگيري از حوادث مكلفند از عبور و مرور در راههايي كه به علت خرابي، جاري شدن سيل، ريزش كوه و بهمن و يا علتهاي ديگر خطرناك مي باشند تا تعمير و رفع علتهاي خطر، جلوگيري بعمل آورده و يا از حركت وسايل نقليه غير مجهز به تجهيزات لازم ممانعت بعمل آورند.

ماده ۲۰۲ ـ صدور مجوز جابجايي مسافر در شهرها و حومه آنها با شهرداري محل مي باشد.

ماده ۲۰۳ ـ حمل مسافر با وسايل نقليه باربري ممنوع است. همچنين حمل مسافر با وسايل نقليه‌اي كه داراي  پلاك شخصي بوده و و پيشتر مجوز لازم براي جابجايي مسافر از وزارت راه و ترابري و يا شهرداري دريافت ننموده باشند، ممنوع مي باشد. مگر در شرايط اضطراري و با اجازه پليس راه و يا راهنمايي و رانندگي.

ماده ۲۰۴- در صورت نبود امكانات لازم براي رساندن مجروحين به مراكز درماني, كليه رانندگان مكلفند همكاري لازم را براي رساندن مصدومان تصادفات رانندگي به اولين مركز درماني انجام دهند.

ماده ۲۰۵- هيچكس حق ندارد در حالي كه سوار دوچرخه يا كفشهاي چرخداريا سه چرخه‌هاي  بدون ركاب مانند اسكيت و اسكوتر يا اتومبيلهاي اسباب‌بازي است به وسائل نقليه درحال حركت تكيه نمايد و آنها را وسيله حركت خود يا حركت وسيله‌اي كه بر آن سوار است قرار دهد. تكيه نمودن و آويزان شدن اشخاص نيز به وسائل نقليه ممنوع است.

ماده ۲۰۶- ريختن شيشه، بطري، ميخ، سيم، حلبي، مايعات لزج، نخاله‌هاي ساختماني و زباله، مصالح ساختماني، شستشوي وسايل نقليه، ايجاد موانع و بطور كلي هر عملي كه باعث سد راه و ايجاد خطر و انحراف وسائل نقليه از مسير حركت باشد بر روي راهها ، شانه جاده ها و حريم قانوني آنها ممنوع است. همچنين ريختن هرگونه زباله، ضايعات و اشياء، آب دهان و مانند آن از درون خودرو به وسيله راننده و يا سرنشينان ممنوع است.

ماده ۲۰۷- نصب هر نوع علائم و پلاكهاي متفرقه و همچنين الصاق يا نصب يا نقش هر نوع آگهي ، نوشته، عكس ونوشتن عبارات و ترسيم نقوش روي شيشه‌ها يا بدنة دروني يا بيروني وسائل نقليه بمنظور تجارت،تبليغ،نمايش و مانند آن ممنوع است، مگربراساس ضوابطي كه به پيشنهاد شورايعالي هماهنگي ترافيك  شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور خواهد رسيد۰ در مورد جاده ها با تصويب وزارت راه و ترابري اقدام مي شود.

ماده ۲۰۸- حركت وسائل نقليه چرخ فلزي در معابر شهري مجاز نيست.

ماده ۲۰۹- اعمال زير در خيابانها و معابر شهري ممنوع است :

الف ـ ورزش و مسابقه‌هاي ورزشي , مسابقه با اسب يا ساير حيوانات ديگر و وسايل نقليه, بدون كسب مجوز از مقامات صلاحيتدار.

ب ـ بستن , خوراك دادن , رها كردن دامها و پرندگان

پ ـ انجام هرگونه حركات پرشي ، نمايشي ، تك چرخ ، دور زدن درجا ، رانندگي همراه با صداي ناهنجار و ممتد بوق يا صداي اگزوز و اصطكاك چرخها و مانند آنها.

ماده ۲۱۰- هركس كه مسئول حركت و هدايت حيوانات است, هنگام عبور از عرض يا طول معابر در شب بايد از علائم سيار از قبيل (فانوس، چراغهاي الكتريكي , دستانه يا راكت شبرنگ‌دار) استفاده نمايد. رانندگان موظفند با ديدن حركت گله ورمه از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم تا عبور احشام توقف نمايند. بهرحال عبور حيوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امكان داراي روشنايي ضرورت دارد.

ماده ۲۱۱- دستگاههاي مسئول موظفند پيش از بسته شدن تمام يا بخشي از راه براي انجام هر نوع عمليات اجرايي اعم از تعريض ، تعمير، نگهداري ، حفاري و مانند آنها, هماهنگي‌هاي لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمايي و  رانندگي و يا پليس راه اقدام و مراتب را به آگاهي مردم برسانند.

ماده ۲۱۲- اشخاصي كه بهر عنوان روي راههاي عمومي كار مي‌كنند, موظفند پيش از شروع بكار, علائم ايمني عبور      و مرور را براساس ضوابط و استانداردهاي ايمني در عمليات اجرايي راهها كه به تأييد مسئولين مرتبط  مي‌رسد در محل نصب وهمچنين لوازم كار، لباسهاي كارگران و وسائل نقليه خود را به علائم هشداردهنده مجهز نمايند. در غير اينصورت مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه موظفند از كار آنان جلوگيري بعمل آورند.

ماده ۲۱۳ ـ شهرداريها و ماموران متصدي ايجاد فضاي سبز، نصب كننده اتاقك (كيوسك) تلفن و مانند آنها موظفند مثلث ديد رانندگان را در تقاطع ها باز نگهدارند.

ماده ۲۱۴ ـ جز مأموران صلاحيت‌دار هيچكس حق ندارد براي هدايت، حفاظت و كنترل وسائل نقليه در سواره  روي خيابان بايستد يا قدم بزند.

ماده ۲۱۵-پيادگان موظفند كه :

الف ـ در محل‌هائيكه پياده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نكنند.

ب ـ در محل‌هائيكه پياده‌رو وجود ندارد يا در صورت وجود به دلايلي غيرقابل تردد باشد بايد از منتهي‌اليه سمت چپ سواره‌رو و عكس جهت حركت وسايل نقليه عبور نمايند.

پ ـ براي گذشتن از عرض راه, تنها از گذرگاههاي پياده , پل‌هاي هوائي و گذرگاههاي زيرزميني مجاز عبور نمايند.

ت ـ از دويدن , پريدن و ورود ناگهاني به سطح سواره‌رو خودداري كرده و مراقب حركت وسايل نقليه باشند .

ث ـ از حصار آزادراهها نگذرند و در بزرگراهها و خيابانها از لابلاي درختان و گل بوته هاي حاشيه و ميانه راه چ ـ عبور نكنند.

ج ـ در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود  (چراغ عابر) حركت نمايند و هنگامي كه چراغ عابر قرمز بود عبور نكنند.

چ ـ از موانع و خط كشي خطوط ويژه، سواره رو خيابانها و ميدان ها عبور نكنند.

ح- در بزرگراهها و خيابانهاي اصلي، از خارج گذرگاههاي تعيين شده عبور نكنند.

خ – در سواره رو خيابان براي سوار شدن به وسيله نقليه و همچنين صحبت كردن يا خريد و فروش با راننده يا سرنشينان وسايل نقليه، توقف نكنند.

ماده ۲۱۶ ـ رانندگي با وسايل نقليه داراي پلاك دولتي كه علامت مشخص كننده روي شيشه  يا ديگر قسمتهاي تعيين شده آن الصاق يا نصب نشده باشد، ممنوع است.

ماده ۲۱۷ ـ رانندگاني كه دچار معلوليت و يا ناشنوايي هستند بايد با علامت ويژه اي كه روي شيشه عقب وسيله نقليه الصاق مي شود، ديگر رانندگان را از وضعيت خود آگاه سازند تا رانندگان با ديدن آن علامت، علاوه بر رعايت مقررات اين آئين نامه ، احتياط لازم را بنمايند.

ماده ۲۱۸ ـ شهرداريها موظفند پياده روهاي استاندارد، هموار و ايمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلي چرخدار و يا بدون آن، در حاشيه معابر شهري ايجاد كنند و با توجه به موقعيت جغرافيايي شهر، در محلهاي مناسب نيز مسير عبور دوچرخه سواران را تا حد امكان و بصورت جداگانه ايجاد نمايند.

ماده ۲۱۹ ـ شهرداريها موظفند به منظور افزايش ايمني عبور و مرور، با همكاري زيرمجموعه هاي وزارت نيرو، براي تامين روشنايي معابر شهرها اقدام نمايند.

ماده ۲۲۰ ـ رانندگان و سرنشينان وسايل نقليه موظفند هنگام حركت وسيله نقليه كمربندهاي ايمني خود را بسته نگاه دارند.

تبصره ـ سوار كردن كودكان كمتر از ۱۲ سال در صندلي جلو وسيله نقليه و همچنين در آغوش داشتن كودك هنگام رانندگي ممنوع است.

ماده ۲۲۱- باز گذاشتن در صندوق عقب وسيله نقليه در حال حركت، يا نصب پرده يا كركره يا هر چيز ديگري كه مانع  ديد عقب وسيله نقليه شود ممنوع است.

ماده ۲۲۲- ريزش روغن, نفت گاز، بنزين و مايعات آلوده و تخريب كننده ديگر در راهها ممنوع است.

ماده ۲۲۳ – زمان لازم الاجرا شدن آن دسته از احكام اين آئين نامه كه اجراي آنها مستلزم آموزش، اطلاع رساني عمومي يا كسب مهارتهاي خاص باشد، اول مهرماه سال ۸۴ تعيين مي شود.

پيوست ۱

طبقه بندی انواع گواهينامه 

پايه	گروه	نوع وسيله نقليه	پيش نياز
الف	۱	موتور گازي (دوچرخه موتوردار)
۲	موتورسيكلت تا ۲۰۰ سي سي
۳	موتورسيكلت از ۲۰۰ سي سي به بالا و سه چرخ با وزن تا ۴۰۰ كيلوگرم	الف ـ ۲
ب	۱	خودروهاي تا ۹ نفر ظرفيت و وانت تا ۵/۳ تن
۲	خودروهاي ۱۰ تا ۱۵ نفر ظرفيت و خودروهاي خدمات عمومي
پ	۱	وسايل نقليه باربري با ظرفيت بيش از ۵/۳ تن تا ۱۰ تن	ب – ۱
۲	وسايل نقليه مسافربري با ظرفيت ۱۶ تا ۲۶ نفر	ب – ۲
ت	۱	وسايل نقليه باربري با ظرفيت بيش از ۱۰ تا ۴۰ تن	پ – ۱
۲	وسايل نقليه مسافربري با ظرفيت ۲۷ نفر و بيشتر	پ – ۲
ويژه	ماشين آلات سبك و سنگين عمراني و كشاورزي و وسايل نقليه فوق سنگين	پ – ۱

پيوست شماره ۲

ضوابط احراز سلامت جسمانی و روانی (صلاحيت پزشكی)

درخواست كنندگان انواع گواهي نامه رانندگي

ماده ۱-  بينايي براي گواهي نامه هاي رانندگي پايه الف ( گروهاي ۱ و ۲ ) و پايه ب ( گروه ۱ ) و ويژه :

۱-  حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدون اصلاح ۱۰/۱۲

۲- حداقل ميدان بينايي براي هر چشم ۷۰ درجه .

۳- براي افراد تك چشمي حداقل قدرت بينايي ۱۰/۹ و ميدان بينايي ۱۰۰ درجه ، ضمن رعايت شرايط ويژه در وسيله نقليه .

ماده ۲ – بينايي براي گواهي نامه هاي رانندگي پايه الف ( گروه ۳ ) ، پايه ب ( گروه ۲ ) و پايه (( پ )) ( گروه ا ) و مجوزهاي صادره در ماده ( ۳۳  ) آيين نامه :

۱-  حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدون اصلاح ۱۰/۱۴

۲- حداقل ميدان بينايي براي هر چشم ۷۰ درجه

ماده ۳ – بينايي براي گواهي نامه هاي رانندگي پايه پ ( گروه ۲ ) و پايه ت ( گروه ۱ و ۲ ) :

۱-  حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدون اصلاح حداقل ۱۰/۱۵ .

۲- حداقل ميدان بينايي براي هر چشم ۷۰ درجه .

ماده ۴- آن دسته از بيماريهايي كه نياز به دريافت نظريه و تاييد پزشك متخصص معتمد چشم را دارد :

۱-  افراد داراي ميدان بينايي دو چشمي بين ۱۲۰ تا ۱۴۰ درجه .

۲- افراد مبتلا به كور رنگي چشم .

۳- افراد مبتلا به كاتاراكت ( آب مرواريد ) .

۴- افراد مبتلا به گلوكوم ( آب سياه ) .

۵-  مبتلايان به بيماري شبكيه چشم .

تبصره ۱- ملاك ارزيابي ميدان بينايي تست Confrontaion  مي باشد .

تبصره ۲- در معاينه چشم و سنجش بينايي ، رعايت موارد زير به وسيله پزشكي الزامي است :

الف – سنجش ديد ( قدرت بينايي ) بايد طبق استاندارد هاي بين المللي و با نمودارهاي سنجش بينايي استاندارد انجام پذيرد .

ب – حداكثر ميزان ديد  براي هر چشم ۱۰/۱۰ .

پ – در صورتي كه متقاضي در هر خط ديد بيش از ۲ حرف را خطا نمايد ، آن خط در محدوده ديد محاسبه نگرديده و خط درشت تر ملاك ارزيابي قرار مي گيرد .

ماده ۵ – شنوايي :

۱-  حداكثر افت شنوايي قابل قبول بدون اصلاح در هر گوش تا ۴۰ دسي بل ، براي گواهي نامه رانندگي پايه الف ( گروه ۳  ) ، پايه ب ( گروه ۲ ) ، پايه  پ ( گروه ۱ و ۲ ) ، پايه ت ( گروه ا و ۲ ) و مجوز هاي صادره در ماده ( ۳۳ ) آيين نامه .

۲- در صورت كر بودن كامل يك گوش ، حداكثر افت شنوايي قابل قبول با يا بدون اصلاح در گوش بهتر تا ۴۰ دسي بل ، براي گواهي نامه هاي رانندگي پايه الف ( گروه ۱ و ۲ )  پايه ب ( گروه ۱ ) و ويژه .

ماده ۶ – موارد ممنوعيت مطلق صدور و تمديد گواهي نامه رانندگي :

 اول- بينايي :

۱- ميدان بينايي دو چشمي كمتر از ۱۲۰ درجه براي انواع گواهي نامه رانندگي .

۲- افراد مبتلا به بيماريهاي ,  Homonymous hemianopia Hmianopia bitemporal  براي انواع گواهي نامه رانندگي .

۳- افراد تك چشمي داراي قدرت بينايي كمتر از ۱۰/۹ براي انواع گواهي نامه رانندگي .

۴-  افراد تك چشمي داراي ميدان بينايي كمتر از ۱۰۰ درجه براي انواع گواهي نامه رانندگي .

تبصره ۱ – افرادي كه به تازگي يك چشم خود را از دست داده اند تا طي زمان لازم براي عادت به ديد تك چشمي ، حداقل به مدت يك سال ممنوعيت مطلق رانندگي دارند .

۵- افراد تك چشمي با هر قدرت بينايي براي دريافت گواهي نامه رانندگي پايه الف ( گروه ۳ ) ، پايه ب ( گروه ۲ ) ، پايه پ ( گروه ۱ و ۲ )  و مجوزهاي صادره در ماده ( ۳۳ ) آيين نامه .

۶- افراد مبتلا به كور رنگي شديد ، ديپلوپيا ، (دوبيني ) و فورياي عمودي براي گواهي نامه هاي رانندگي پايه الف( گروه ۳ ) ، پايه ب ( گروه ۲ ) ، پايه پ ( گروه ۱ و ۲ ) پايه ت ( گروه ۱و۲ )  و مجوزهاي صادره در ماده
 ( ۳۳۳ ) آيين نامه .

دوم- شنوايي:

۷- در صورت كر بودن كامل يك گوش و افت شنوايي بيش از ۷۵ دسي بل در گوش ديگر ، براي گواهي نامه هاي رانندگي پايه الف ( گروه هاي ۱و۲ )، پايه ب ( گروه ۱) ويژه .

۸- افت شنوايي بيش از ۷۵ دسي بل در هر دو گوش ، براي گواهينامه هاي رانندگي پايه الف ( گروه ۳) ، پايه ب ( گروه ۲) ، پايه پ ( گروههاي ۱و۲ ) ، پايه ت (گروههاي ۱و۲) و مجوز هاي صادره در ماده (۳۳) آيين نامه .

سوم- اندامهاي حركتي فوقاني و تحتاني :

نوع ۱- براي انواع گواهي نامه هاي  رانندگي :

۹- فقدان مادر زادي يا قطع عضو يا فلج ( در صورتي كه هيچگونه اصلاح در فرد  و وسبله نقليه عملا” امكان پذير نباشد ) شامل موارد زير :

الف – هر دو اندام فوقاني ( از ناحيه مچ) .

ب- انگشت شصت در هر دو دست .

ج- يك اندام فوقاني و يك اندام تحتاني ( از ناحيه مچ ) .

د- اندامي كه براي عمل كردن يك كنترل دستي يا پايي وجود آن الزامي است .

۱۰- ابتلا  به Quardriplegia  .

۱۱- ابتلا به دفرميتي شديد.

۱۲- چرخش مهره هاي سرويكال به طرف راست و چپ كمتر از ۴۵  درجه.

تبصره ۲-  بديهي است مفاد ماده (۸) بايد  در اين موارد مد نظر قرار گيرد.

نوع ۲ – براي گواهي نامه هاي رانندگي پايه الف ( گروه ۳ ) ،   پايه ب ( گروه ۲) ، پايه پ( گروه ۱و ۲ ) و پايه ت ( گروه ۱و۲ ) و مجوز هاي صادره در ماده (۳۳) آيين نامه :

الف –  قطع عضو زير زانو منجر به پروتز اندام تحتاني .

ب- قطع در قسمت قدامي پا ، مفصل Metatarsophalangeal  و پنجه بزرگ پا .

پ-قطع ، فلج يا ناتواني كامل از يك شصت و دو انگشت در هر دست .

ت- دارا بودن تنها يك بازو .

ث- ابتلا به پاراپلژي .

تبصره ۳- بديهي است مفاد ماده (۸) بايد درموارد ياد شده مد نظر قرار گيرد.

چهارم : ساير موارد به شرح زير براي انواع گواهي نامه هاي رانندگي :

۱۴ – افراد مبتلا به اختلالات تنفسي شديد ( سطح ۴) و كليه افرادي كه براي رفع اختلالات تنفسي خود نيازمند استفاده از تنفسي خود نيازمند استفاده از تجهيزات تامين اكسيژن در زمان رانندگي هستند .

۱۵- افراد مبتلا به اختلال شديد عملكرد قلب ( طبقه ۴ از طبقه بندي عملكرد قلب ) .

۱۶- اعتياد به انواع مواد مخدر ، مواد و نوشابه هاي الكلي ، استفاده از داروهاي تخديركننده و يا محرك سيستم اعصاب و روان (CNS  ) .

۱۷- افراد مبتلا به سايكوز حاد از هر نوع ، بيماران ( خلفي ) Bipolar در فاز حاد .

۱۸ – افراد مبتلا به صرع مسلم .

ماده ۷ – موارد ممنوعيت مطلق براي صدور گواهي نامه رانندگي بايد به تاييد سه نفر پزشك متخصص مربوط رسيده باشد .

ماده ۸ – هرگاه پزشك و افسر كارشناس عالي تصادفات و امور فني راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تشخيص دهند كه اشخاص مبتلا به ضعف بينايي يا شنوايي به كمك عينك يا لنز و يا سمعك و همچنين اشخاص داراي نقص عضو به كمك وسايل مصنوعي و يا با نصب تجهيزات مخصوص در وسيله نقليه به طور طبيعي قادر به رانندگي مي باشند ، صدور گواهي نامه به نام آنان در صورت جمع شرايط لازم ديگر ، مانعي ندارد، اما درمتن گواهي نامه بايد تصريح شود كه فقط عينك ، لنز يا سمعك و يا چه نوع وسيله نقليه اي
مي توانند رانندگي نمايند . آزمايش عملي رانندگي از درخواست كنندگان داراي نقص عضو بايد به وسيله سه نفر افسر كارشناس مذكور انجام پذيرد .

تبصره- نصب علايم مخصوص ناشنوايان بر روي وسيله نقليه ، براي دارندگان گواهينامه موضوع بند ۳ ماده ۵ براي آگاهي ساير رانندگان ، الزامي است .

ماده ۹ – ارزيابي انواع :

۱- اختلالات بينايي .

۲- اختلالات شنوايي .

۳- اختلالات غدد آندوكرين ( اعم از انواع ديابت نيازمند به درمان انسوليني و غير انسوليني ، هيپوگليسمي 
 غير ديابتي ، تيروئيد ، پاراتيروئيد ، هيپوفيز، اكرومگالي، آدرنال ، چاقي ، آنسفالوپاتي هپاتيكي ) .

۴- اختلالات كليوي .

۵- اختلالات تنفسي .

۶- اختلالات نورولوژيكي ( مغز و اعصاب ) .

۷- اختلالات حركتي اندامهاي فوقاني و تحتاني .

۸- اختلالات عصبي – عضلاني .

۹- اختلالات قلبي و عروقي .

۱۰- اختلالات فشار خون .

۱۱- اختلالات ناشي از مصرف دارو .

۱۲- اختلالات روحي و رواني ( اعصاب و روان ) .

۱۳- اختلالات خواب ( اعم از Sleep apnea و ناركولپسي ) .

۱۴- عفونت ها .

احراز سلامت جسماني و رواني رانندگان بر اساس دستورالعمل اجرايي است كه پس از تاييد وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي و با هماهنگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران براي اجرا به تمامي پزشكان انجام دهنده معاينات پزشكي درخواست كنندگان انواع گواهي نامه ، ابلاغ مي شود .

ماده ۱۰ – پزشكان انجام دهنده معاينات درخواست كنندگان گواهي نامه رانندگي ، ملزم به شركت و كسب موفقيت در دوره آموزشي (( معاينات رانندگان )) كه به وسيله وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي برگزار مي گردد ، هستند.

 پيوست (۳)

مقررات و ضوابط حمل بار در جاده هاي كشور

ضوابط و مقررا ت حمل بار در جاده هاي كشور كه توسط وزارت راه و ترابري با استناد به ماده (۱۴) قانون نحوه رسيدگي به تخلفات واخذ جرايم رانندگي – مصوب ۳۰/۳/۱۳۵۰- با اصلاحات بعدي آن و بندهاي ۷ و ۱۲ ماده (۷) قانون تغيير نام وزارت راه و ترابري و تجديد تشكيلات وتعيين وظايف آن- مصوب ۱۶/۴/۱۳۵۳- تعيين گرديده است ، به شرح زير مي باشد :

ضوابط حمل بار

۱- وزارت راه و ترابري مي تواند در آزاد راههاي كشور وسايل لازمه براي توزين و اندازه گيري ابعاد و وزن محور وسايط نقليه سنگين را تهيه و مورد استفاده قرار دهد .

۲- وزارت راه و ترابري مي تواند با جلب مساعدت نيروي انتظامي ازعبور و مرور وسايط نقليه اي كه وزن وطرز بارگيري و ظرفيت محموله آن اضافه بر ميزان مجاز باشد جلوگيري نمايد.

۳- مالكين وسايط نقليه سنگين مكلف به رعايت مقررات ياد شده  و ساير مقررات بين اللملي و مصوب از طرف وزارت راه و ترابري بوده و وزارت راه و ترابري براي اجراي اين تصويب نامه با استفاده از نظر سنديكاي مالكين كاميونها حدود و نظامات مربوط را تعيين و آگهي خواهد نمود.

۴- وزارت راه و ترابري در اجراي مقررات اين تصويب نامه عده لازم ازمهندسين آن وزارت را انتخاب خواهد نمود كه با تشريك مساعي نيروي انتظامي اقدام لازم را معمول دارند .

مقررات حمل و نقل بار در راهها

الف – بار محوري

تعريف –  فشار يا نيروي وزن وارده از سوي هر يك از محورهاي وسايل نقليه بر سطح راه را بار محوري 
 مي نامند .

حداكثر فشار وارد از محورهاي راهنما، منفرد و زوج بر سطح راه نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد .

۱- محور راهنما                 ( دو چرخ )                      شش تن

۲- محور منفرد                  ( چهار چرخ )                  سيزده تن

۳- محور زوج                   ( هشت جرخ )                  بيست تن

تبصره ۱- براي استفاده از حداكثر فشار تعيين شده در فوق اندازه لاستيك چرخها نبايد از ۲۰* ۷۵۰ كمتر باشد .

تبصره ۲- چنانچه فاصله دو محور مجاور از يكديگر كمتر از دو متر باشد، آن دو محور را روي هم محور زوج نامند و اگر فاصله از دو متر بيشتر باشد هر كدام محور منفرد محسوب مي شود.

ب- وزن مجاز كاميونها

حداكثر وزن كاميون با بار آن نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد :

– كاميون دو محور        ۱۹ تن

– كاميون سه محور         ۲۶ تن

ج- وزن مجاز وسايل نقليه مفصل دار

اول – كاميون نيمه يدك ( بارگير مستقيما” به وسيله چرخ پنجم به كاميون اتصال دارد ) شامل:

۱- تريلي سه محور ده چرخ              بيست و شش تن

۲- چهار محور چهارده چرخ          سي و دو تن ( چنانچه فاصله بين دو محور عقب تريلي ازدو متر تجاوز نمايد. حداكثر وزن مجاز ( تريلي با محموله ) ،۳۶ تن مي باشد.)

۳- تريلي پنج محور دوازده چرخ        سي و چهار تن

تبصره – در صورتي كه مشخصات چرخهاي تريلي بيش از اندازه معمول باشد، ميزان ظرفيت حمل اضافي مشخص وبا مجوز واحدهاي ذي ربط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي حداكثر وزن ( تريلي با محموله ) تا ۳۸ تن اجازه عبور داده مي شود .

۴- تريلي پنج محور هيجده چرخ             چهل تن

دوم- كاميون با يدك (بارگير به طور غير مستقيم به وسيله صفحه گردان به مالبند و قفل و پين به كاميون متصل مي شوند.) شامل:

۱- كاميون دو محور شش چرخ بايدك دو محور شش چرخ سي تن ( كاميون شانزده تن – يدك چهارده تن ).

۲- كاميون دو محور شش چرخ با يدك سه محور ده چرخ سي و دو تن ( كاميون شانزده تن – يدك پانزده تن ) .

۳- كاميون سه محور ده چرخ با يدك دو محورشش چرخ سي و هشت تن ( كاميون بيست و دو تن – يدك شانزده تن ) .

۴- كاميون سه محور ده چرخ با يدك سه محور ده چرخ چهل تن ( كاميون بيست و دو تن – يدك هيجده تن ) .

تبصره۱- حداكثر وزن كاميون ويا وسايط نقليه مفصلدار با بار نبايد از ميزان معين شده در كارت مشخصات آن تجاوز نمايد.

تبصره ۲- در بعضي از راههاي كشور كه داراي شرايط فني ويژه اي مي باشد ، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي محدوديت به وجود آمده در خصوص ابعاد و وزن وسايل نقليه را اعلام مي نمايد.

د- ابعاد

ابعاد وسايط نقليه با بار آن نبايد از حدود زير تجاوز نمايد.

۱- حداكثر عرض : دومتر و شصت سانتي متر .

۲- حداكثر ارتفاع : چهار متر ونيم ( در راههاي چالوس و هراز ۸/۳ متر ).

۳ – حداكثر طول :

– كاميون دو محور با بار آن         ده متر

– كاميون سه محور با بار آن        دوازده متر

– تريلي با بار آن                       شانزده متر

– كاميون بايدك                هيجده متر و سي و پنج سانتي متر

تبصره ۱- محموله پس از بارگيري وسايط نقليه باربري نبايد از جلو كاميون بيش از پنجاه سانتيمتر و ازعقب آن بيش از سه متر بيرون باشد. قسمتي از بار كه از كاميون و يا يدك و يا تريلي خارج مي شود ، بايد به طور خيلي واضح در شب به وسيله چراغ قرمز و در روز به وسيله پرچم قرمز مشخص گردد.

تبصره ۲- وسايط نقليه اي كه ابعاد و وزن آنها از حدود فوق الذكر تجاوز نمايد، به هيچ وجه اجازه حركت در راهها را ندارد. مگر آنكه بار اضافي را تخليه نمايند.

 تبصره ۳- متخلفين ازاين مقررات ضمن الزام به اجراي تبصره ۲ ملزم به پرداخت حداكثر جريمه قانوني تخلف عدول از مقررات و پرداخت خسارت وارده به راه مي باشند كه توسط سازمان راهداري و حمل ونقل جاده اي برآورد خواهد شد. لذا خواهد شد. لذا لازم است متخلفين به واحدهاي سازمان مزبور هدايت شوند .

تبصره ۴- چنانچه حمل محموله هايي كه غير قابل تقسيم بوده، ووزن و ابعاد شان نيز حدود ياد شده تجاوز نمايد و از محلي به محل ديگر از طريق جاده ضرورت يابد، لازم است با مجوز ( كامپيوتري ) سازمان راهداري و حمل ونقل جاده اي و واحد هاي تابعه آن در استانها ترتيب حمل و نقل اين قبيل اشياء داده شود. در اين قبيل موارد پس از بررسي براساس ضوابط تعيين شده شرايط حمل  و نقل اعلام خواهد شد . اين شرايط شامل سرعت، ساعت حركت ، مسير ، پيش بيني هاي لازم به منظور جلوگيري از تصادم و ايجاد خسارت به راه و ابنيه فني و غير بوده و واحدهاي انتظامي و سازمانهاي مسئول مراقبت و نظارت خواهند نمود تا شرايط و ضوابط تعيين شده دقيقا” اجرا گردد.

تردد تريلي هاي ۵ محور ۱۲ چرخ با وزن كل حداكثر ۴۰(چهل ) تن با لاستيك هاي نوع راديال با عرض حداكثر ۵/۳۶ ( سي و شش ونيم ) سانتي متر براي چرخ هاي بارگير در مسيرهاي ترانزيتي كشور بلامانع مي باشد.

درخصوص الحاقيه مقررات حمل ونقل بار در راههاي كشور موضوع كنترل ظرفيت كل وسايل نقليه با ظرفيت كمتر از ۱۹ تن نظير كاميون بنز ۹۱۱ و خاور ۸۰۸و ۶۰۸ با عنايت به اينكه درتعدادي از وسايل نقليه مغايرتهايي بين ظرفيت مندرج در كارت مشخصات وسايل نقليه با ظرفيت ناخالص مشاهده مي گردد. به منظور رفع مشكل و تطبيق وسايل نقليه فوق با استاندارد، ظرفيت كل وسايل نقليه (وزن ناخالص ) به شرح زير اعلام مي گردد.

 – كاميون بنز ۹۱۱             ۱۱تن

– خاور ۸۰۸                     ۵/۸ تن

– بادسان ۱۴ B 6               ۷ تن

– ادسان ۱۴ B 8                 ۵/۸ تن

– ديگر انواع كاميون و كاميونت با ظرفيت كمتر از ۱۹ تن متعاقباً اعلام مي گردد.