ابوالفضل لسانی فرزند حاج میرزا نصرالله (لسان المحدثین)، در سال 1276 (ش.) در شهر نور مازندران به دنیا آمد. پدرش از وعاظ و علمای معروف مازندران بود و نیاكانش اهل دین و از روحانیون مشهور بودند و كتابخانه مهمی داشتند كه بعدها آن را به آستانه قم اهدا كردند.
ابوالفضل لسانی دوره مقدماتی صرف و نحو عربی و معانی و بیان را نزد ملا مرتضی نوری آغاز كرد سپس در حوزه های علمیه تهران به فراگیری دوره كامل رشته معقول و منقول پرداخت.
پس از پایان این دورهها، به منظور خدمت آموزشی در وزارت فرهنگ، یك دوره حساب و جغرافیا و دیگر دروس سیكل اول متوسطه را فرا گرفت و در امتحانات انتخاب معلم وزارت فرهنگ (1298 ش.) شركت كرد. سپس به مطالعه عمیق در رشته های مختلف سیاسی و اجتماعی، تاریخ تفصیلی ایران و قارههای مختلف پرداخت. مدتی به روزنامه نویسی و سردبیری روزنامههای اواخر دهه 1290 و اوایل دهه 1300 (ش.) مشغول بود (روزنامه وطن، روزنامه اقتصاد ایران و روزنامه كار) پس از روی كار آمدن حكومت رضاخان، روزنامه نگاری را رها كرد و به كارهای فرهنگی و معلمی پرداخت.
پس از تشكیل دادگستری نوین، به دعوت علی اكبر خان داور، با سمت مستنطقی (بازپرسی) به شهر اصفهان رفت. یك سال و نیم بعد، دادستان اصفهان شد و مدتی بعد به مستشاری دادگاه استان اصفهان رسید.
دیگر عناوین قضایی وی عبارتند از: رئیس دادگستری یزد (1310 ش.)، رئیس دادگاه های شهرستان شیراز (1312 ش.)، مستشار دادگاه اصفهان (1316 ش.)، رئیس دادگستری كرمان (1318 ش.)، دادستان خراسان (1319 ش.)
در سال 1320 (ش.) حكم دادستانی استان 3 و 4 برای او صادر شد اما به دلایلی نپذیرفت و از كار قضایی كناره گیری كرد. از همین تاریخ، جواز وكالت خود را دریافت كرد و تا آخر عمر به وكالت دادگستری مشغول بود. البته چند سالی نیز در كسوت نماینده مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا انجام وظیفه كرد.
آثار و تألیفات
اهم آثار تالیفی و تحقیقی ابوالفضل لسانی عبارتند از:
1- سلسله مقالات تاریخی، علوم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی كه از سال 1326 تا 1329 (ش) در روزنامه داد منتشر شده است.
2-نفت ، طلای سیاه یا بلای ایران (600 صفحه، بخشی از مقالات منتشر شده قبلی در زمینه مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نفت ایران)
3- سلسله مقالات مادر گنهكار یا صحنه زندگی كه در روزنامه داد منتشر شده است.
4- مادر گنهكار (بر اساس همان مقالات قبلی)
ابوالفضل لسانی، بر اثر یك مزاحمت تلفنی دچار حمله و سكته قلبی شدید شد و سرانجام در روز جمعه نوزدهم دی ماه 1337 (ش.) در تهران درگذشت. پیكرش در امامزاده عبدالله (س.) شهر ری تهران به خاك سپرده شده است.
احمد جدلی عراقی در سال 1270 (ش.) در تهران به دنیا آمد. دوره مقدماتی رادر مدرسه عبدالله خان بازار تهران گذراند و به علوم حوزهای ، فقه و اصول، علوم سیاسی، فلسفه و بیان احاطه كامل یافت. سپس به مدرسه عالی حقوق تهران رفت و در سال 1303 (ش) لیسانس قضایی گرفت.
جدالی مدتی در مشاغل قضایی، محاكم و دادسراها، بویژه دادستانی كرمانشاه و تهران مشغول به كار بود. سرانجام در سال 1314 (ش.) از كار قضایی كناره گیری كرد و به وكالت پرداخت. وی در بسیاری از محاكمات جنجالی مثل محاکمه سرپاس مختاری و محاكمات مشهور دهههای 10 و 20 (ش.) شركت داشت.
احمد جدلی، تبحر بسیاری در اصول محاكمات و فنون وكالت داشت و یكی از وكلای سرسخت و قاطع و از اعضای هیئت ثابت ممتحنه امتحانات گزینش كارآموزان وكالت به شمار می آمد. وی به ورزش علاقه بسیاری داشت و پیش از شروع كار (در دادگستری) هر صبح به فوتبال میپرداخت.
احمد جدلی، پس از 80 سال عمر پرتلاش، در بیستم دی ماه 1356 (ش.) در تهران بدرود حیات گفت.
بیوگرافی سید احمد شریعت زاده ملقب به مشاور، قاضی و وکیل پایه یک دادگستری
سید احمد شریعت زاده (مشاور)، فرزند حاج سید تقی شریعتمدار، در سال 1262 (ش.) در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. از كودكی تا پایان عمر به فراگیری فقه و علوم اسلامی، دروس خارج فقه، تمام رشتههای علم حقوق و معارف علوم طبیعی (در مدرسه عالی صلاحیت دولتی) مشغول بود.
علاقهاش به مطالعه تا حدی بود كه اغلب در حال مطالعه در كتابخانه كانون وكلا دیده میشد و این اواخر به كمك ذره بین مطالعه می كرد.
اشتغال به قضاوت
شریعت زاده در اولین تشکیلات قضائی کشور از سال 1291 در زمان وزارت حسن پیرنیا ملقب به مشیرالدوله و با سمت معاون دادسرای تهران آغاز شد. پس از طی سمت های مختلف، به مقام معاونت اول دادسرای دیوان عالی کشور رسید و تا 1307 به مدت 16 سال به شغل قضاوت اشتغال داشت.
نمایندگی مجلس شورای ملی
سید احمد شریعت زاده در دوره های پنجم و ششم و هفتم و چهارده ام و پانزدهم قانون گذاری از حوزه انتخابیه مازندران (بابل) و در دوره هشتم و نهم از حوزه انتخابیه مرکزی (خمین و محلات) از سوی مردم به نمایندگی مجلس شورای ملی وقت انتخاب گردید و در زمان ریاست مجلس مرحوم موتمن الملک پیرنیا به نیابت اول مجلس شورای ملی برگزیده شد.
بسیاری از قوانین مهم مصوّب مجلس شورای ملی در طی این دوره از جمله قانون محاکمه وزراء ، توسط ایشان تنقیح گردیده است.
اشتغال به وکالت
شریعت زاده از سال 1307 تا 1315 در یک دوره و از سال 1320 تا پایان زندگی، برای بار دوم به وکالت دادگستری پرداخت. علاوه بر این که وی خود یکی از مؤسسین کانون وکلای دادگستری در بیستم آبان ماه 1309 است، در دوره ششم هيأت مديره كانون وكلاء دادگستري (سال های 30 به بعد) و نیز دوره هفتم که بعد از جریانات نهضت ملی 1332 پا گرفت، از اعضای اصلی هيأت مديره كانون وكلاء دادگستري بود.
شریعت زاده علاوه بر احاطه کامل به امور مدنی، کیفری، مسائل قضائی و حقوق بین الملل، در فلسفه و علوم اجتماعی و منطق و فقه و اصول، استاد و ناطقی زبردست بود و در طول بیش از نیم قرن وکالت دادگستری نشان داد که به حق استاد مسلم و بی همتای فن وکالت است.
متن مدافعات وی از لحاظ شیوایی، ایجاز و روانی جملات، همواره مورد توجه و استفاده وكلای جوان بوده است.
شریعت زاده از سال 1291 تا 1307 (ش.) به امور قضایی در عدلیه مشغول بود و از سال 1307 به بعد، كار وكالت در دادگستری را شروع كرد و بیش از 50 سال به آن اشتغال داشت و آنقدر در این كار صادق و درستكاری بود كه به نقل از یك نشریه حقوقی:
«هرگز دیده نشد كه استمداد مظلومی را نادیده بگیرد و در احقاق حق ضعفا كوتاهی و دریغ كند.»
شریعت زاده، در بسیاری از محاكمات جنجالی و تاریخی به وكالت پرداخت. یكی از این محاكمات، دفاع او از علی اصغر بروجردی (اصغر قاتل) بود كه سر و صدای فراوانی بر پا كرد (1313 ش.).
متن دفاعیات وی مورد تقدیر مقامات قضایی قرار گرفت و در نشریات حقوقی آن زمان به چاپ رسید و حتی به زبان فرانسه ترجمه شد.
چیره دستی او در دفاع از موكلین خود به حدی بود كه به نقل از یك قاضی بازنشسته:
«در آن سالها، قضات و وكلای جوان، همواره سعی میكردند در زمان جلسات رسیدگی به پروندههای موكلین مرحوم شریعت زاده، حضور داشته باشند و از خطابه و شیوه وكالت او درس بگیرند. به بیانی دیگر، برای آنها زمان رسیدگی همانند كلاسهای درسی حقوقی بود»
سید احمد شریعت زاده، پس از 86 سال عمر با عزت و پرتلاش، در سه شنبه 26 آذرماه سال 1347 (ش.) پس از یك بیماری كوتاه، چشم از جهان فرو بست.
وصیت نامه
نقل کرده اند چند روز قبل از مرگ آن مرحوم، تعدادی از اعضای هیئت مدیره کانون مرکز به عیادتش می روند که مرحوم شریعت زاده دیگر قادر به شناسائی افراد مزبور نبوده و به جایشان نمی آورد ولی همین که مطلع شد آنان چه کسانی هستند، از دیدن شان به گریه افتاده و سخت تکریمشان می کند و در باره وکالت دادگستری سخنان جالبی می گوید و اعضای خانواده خود را موظف دانسته که به طبقه وکلا که از افراد شریف و تحصیل کرده اند، احترام خاصی قائل باشند و به این ترتیب حضار را سخت تحت تاثیر قرار می دهد.
وصیتنامه ای از شریعت زاده خطاب به جامعه وكلا در سال 1347 (ش.) در نشریهای حقوقی چاپ شده است كه برخی از مفاد آن خالی از لطف نیست.
پیام مختصر من به کانون وکلای دادگستری، همه وکلای دادگستری، همکاران و براداران شغلی من چنین است :
اگر وکلای دادگستری میهن عزیز ما ایران به اصول زیرین توجه فرمایند، نیرومندترین گروه خدمتگذار ملت ایران بشمار خواهند آمد:
1- هیچگاه مطالعه كتب علمی حقوقدانان نامی جهان را تا ممكن است ترك نكنید.
2- نشریهها، بروشورها و كتاب های تازهای كه نشانه تكامل دائم شعب علم حقوق است، به دقت مطالعه و خود را با تحولات و توسعه این علوم تطبیق پذیر نمایید.
3- به اصالت برتری حقوق و اصالت حقیقت در امور قضایی احترام كنید.
4- در دفاع از حقیقت و آزادی که در اعصار تاریخ میلون ها نفوس برای دفاع از آنها و یا تحصیل آنها قربانی شده اند با مراعات کمال ادب و بی نظری انجام وظیفه فرمایند. در این صورت نیرومند ترین گروهی خواهند بود که در جامعه اثر وجودی دارند و می توانند از ترقیات و تحولاتی که اکنون در ایران پیشرفت می کند پشتیبانی و در گسترش آن نقش بسیار مهم و موثر ایفا کنند.
5- اختلاف در امور نظری بین وكلا، نباید هیچ گونه اثر بدی در مناسبات و روابط برادرانه بین وكلای دادگستری داشته باشد و در پایان جلسات دادرسی ، همان رفتار محترمانه و صادقانه برادری شغلی بین آنها پا بر جا و مستحكم بماند.
6- چون حالم بسیار ناراحت و دردناک است دیگر نمی توانم چیزی جز آنچه در این باره نوشتم بنویسم و بار دیگر به کانون وکلای پایتخت و ایالات دیگر و به همه وکلای دادگستری برادران شغلی خود درود می فرستم و از باری تعالی پیروزی آنها را در خدمت به میهن عزیز و ملت ایران استدعا دارم.
اعتلای مقام وکالت و حفظ شئون وکلای دادگستری و مودت و اتحاد میان آنان، نزد مرحوم شریعت زاده اهمیت به سزا داشته و معتقد بود که تنها از این راه وکلا خواهند توانست به مقام و منزلتی که به حق باید در جامعه داشته باشند برسند و با چنین اعتقاد راسخ در هر فرصت و به ویژه ضمن خطابه های خود در میان همکاران، آنان را به تشکیل صف متحد و شکست ناپذیر تشویق و ترغیب می نمود.
کتاب چهرهها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین، عباس مبارکیان، چاپ اول، انتشارات پیدایش، تابستان ۱۳۷۷، وب سایت های مسیر ایرانی و ویکی پدیای فارسی و بانک اطلاعات حقوقی شخصی
آقا شیخ رضا ملکی، در سال 1247 (ش.) در خانوادهای روحانی به دنیا آمد. تحصیلات خود را با فراگیری قرآن كریم، خط و ادبیات فارسی و عربی، نزد معلمان سرخانه شروع كرد. هوش و ذكاوت او به حدی بود كه معلمان وی میگفتند:
«از هوش و حافظهای بسیار بسیار بالا برخوردار است و در حد نابغههاست.»
ملکی در 14-13 سالگی، كل قرآن مجید را با تمام معانی فارسی آن از حفظ بود. پس از طی دوره مقدماتی به مدرسه خان مروی رفت و در محضر علمای بزرگ آن زمان همچون : آقا سید ابوالحسن اصفهانی (یكی از مراجع تقلید در نجف اشرف)، مرحوم شیرازی و حاج سید حسن طباطبایی به فراگیری علوم تكمیلی دروس سطح و خارج فقه و فلسفه پرداخت و به درجه اجتهاد رسید. سپس به فراگیری علوم حقوقی پرداخت و پس از اشراف بر علوم حقوقی و قضایی، به وكالت عدلیه روی آورد.
شیخ رضا ملکی تسلط بسیاری بر قوانین و اصول محاكمات و فنون وكالت داشت و از نیروی بیان بسیار بالایی برخوردار بود. شیوایی و فصاحت بیان و كلام او باعث جالب توجه و اعجاب شنوندگان میشد.
او هرگز پروندههای خود را نمیخواند و این كار را بر عهده دو منشی خود گذاشته بود. حافظهاش آنقدر نیرومند بود كه حتی میدانست كدام مورد یا كلمه خاص در چه صفحه و سطر كدام پرونده درج شده است.
او در بسیاری از محاكمات جنجالی و تاریخی رجال و مشاهیر صده اخیر ایران شركت داشت. سابقه وكالت ملكی به بیش از نیم قرن میرسد.
ملکی یكی از وكلای پایبند شریعت و احكام اسلامی بود. بیشتر درآمدهای حاصل از حق الوكاله را صرف امور خیریه و عام المنفعه میكرد و از محبوبیتی خاص برخوردار بود.
آقا شیخ رضا ملکی، در بیست و دوم تیرماه 1342 (ش) بدرود حیات گفت. پیكرش در قبرستان ابوحسین، مجاور حرم مطهر حضرت معصومه (س) در قم به خاك سپرده شده است.
علی اكبر طه، در عید قربان سال 1278 (ش.) در تهران به دنیا آمد. تحصیلات خود را در علوم قدیمه، فقه و اصول، ادبیات فارسی و عرب، حقوق اسلامی در مدارس و حوزههای علمیه تهران به پایان رساند. سپس زیر نظر دایی خود معین السادات طه كه از پیشكسوتان وكالت در عدلیه بود، به كارآموزی پرداخت. پس از مدتی به وكالت عدلیه مشغول شد و در كنار آن به فراگیری زبان فرانسه همت گماشت.
طه پس از انحلال عدلیه قدیم توسط میرزا علی اکبرخان داور، درباره استقلال و تشكیل كانون وكلا طرف مشورت قرار گرفت. بعدها به اتفاق آرای وكلای وقت، به دادستانی انتظامی وكلا منصوب شد و تا پایان عمر (نزدیك سی سال) در این مقام به نظارت بر اجرای صحیح وظایف وكالت توسط آنها، مشغول بود.
بیوگرافی محمد علی فروغی، وزیر دادگستری، قاضی دیوان عالی تمیز، شاعر، نویسنده و مدرس
محمد علی فروغی، ملقب به ذكاء الملك، یكی از چهرههای مشهور در زمینههای علمی و فرهنگی ایران بود. در شعر، فروغی تخلص میكرد و از شعرای نامآور زمان خود به شمار میآمد. او سالها عهده دار مقامات عالی قضایی بود و مدتی ریاست دیوان عالی تمیز، ریاست مدرسه عالی حقوق و ریاست مدرسه عالی علوم سیاسی را بر عهده داشت. او در كنار ریاست بر این مدارس، به تدرس دروس حقوقی نیز مشغول بود.
محمد علی فروغی، فرزند محمد حسین فروغی (ذكاء الملك) از علما و فضلای اصفهان بود. او در دهه سوم جمادی الاخر 1294 (هـ . ق.) برابر با 1256 (ش.) و 1877 (م.) در تهران به دنیا آمد.
از پنج سالگی به آموختن دروس مقدماتی نزد پدر خود پرداخت. بعد به تحصیل طب در مدرسه دارالفنون مشغول شد، اما در سال های بعد به دلیل گرایش و علاقه به فراگیری ادبیات فارسی، از تحصیل طب منصرف شد و رشته ادبیات و فلسفه را دنبال كرد. چندی در مدرسه سپهسالار، مدرسه خان مروی و مدرسه صدر به فراگیری علوم فقهی و تكمیل تحصیلات خود در فلسفه مشاء و فلسفه اشراق مشغول بود.
او به زبان های عربی، فرانسه و انگلیسی مسلط بود و با نظریههای فیلسوفان اروپایی آشنایی داشت.
فروغی، مدتی مترجم رسمی وزارت انتباعات، معلم فیزیك دارالفنون و مدرس مدرسه عالی علوم سیاسی بود. در سال 1326 (هـ . ق) لقب ذكاء الملك را پس از پدر خود دریافت كرد.
ذکایی در چندین دوره مجلس شورای ملی پست هایی از ریاست دفتر تا ریاست مجلس را بر عهده داشت. در سال 1339 (هـ .ق.) وزیر دارایی و مدتی بعد وزیر دادگستری و سپس رئیس دیوان عالی تمیز شد. او در سال های مختلف، دو بار دیگر به این پست ها منصوب شد.
پس از تاسیس مدرسه عالی علوم سیاسی، ارائه درس تاریخ با وی بود. پس از مدتی معاون و آنگاه رئیس مدرسه شد. كتاب «علم ثروت (اقتصاد)» خود را در همین زمانها نوشت كه به صورت كتاب مرجع و درسی مدرسه درآمد. با خروج موسیو پرنی از ایران، ریاست مدرسه عالی حقوق به فروغی واگذار شد. كتاب «حقوق اساسی» را در همین زمان نوشت.
آثار و تألیفات
دیگر آثار تالیفی و تحقیقی به جا مانده از فروغی عبارتند از:
1- آیین سخنوری یا فن خطابه (دو جلد)
2- حقوق اساسی
3- اصول علم ثروت
4- حكمت سقراط
5- خلاصه شاهنامه (دو جلد) 6- دیوان حافظ
7- تاریخ ملل قدیم مشرق
8- تاریخ مختصر دولت قدیم روح
9- بوستان سعدی
10- اندیشه دور و دراز
11- ترجمه سه فن از فنون طبیعی كتاب شفا (با همكاری میرزا مهدی آشتیانی و فاضل تونی)
محمد علی فروغی در پنجم آذرماه 1321 (ش.) در سن 67 سالگی چشم از جهان فرو بست.