[box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]
قضاوت‌آنلاین: راهنمای نحوه طرح سئوال حقوقی در پست راهنماي مشاوره حقوقي و قضايي در قضاوت آنلاین به تفصیل بیان شد. برای طرح سئوال به آن مراجعه، شرایط بیان شده را مطالعه و سپس اقدام به طرح سئوال در کانال قضاوت‌آنلاین نمایید. بخش دیدگاه هر پست تنها برای بیان نظرات بازدیدکنندگان در مورد پست منتشره است. بخش تماس با ما نیز صرفاً برای انعکاس نظرات انتقادی یا پیشنهادی نسبت به سایت و محتوای آن به مدیر اختصاص دارد.
[/box]
سئوال از: خانم الیکا
سلام، وقت بخیر. من مشکلی دارم ممنون میشم راهنمایی بفرمایید. همسرم مردی عیاش، غیرمتعهد و رفیق باز بوده، ارتباط نامشروع زیادی داشت. دست بزن داشته. خرج خونه نمیداده. پسرم بارها شاهد کتک خوردن من توسط پدرش بوده که خیلی باعث ترس و عذابش بوده. الان دو سال و نیمه با پدر و مادرم زندگی می کنم. پسرم تا اسفند پیش من بود و پدرش هر شش ماه یکبار برای ملاقاتش میومد. در صورتیکه اجازه ملاقات هفتگی داشت. طلاق نمیده و اصرار داره برگردم به جهنمی که ساخته. پسر 7/5 ساله ای دارم که حضانتش رو گرفتن و چون پدر عیاش، بی مسئولیت، غیر متعهد هست بچه در خانه عمه زندگی میکنه و پدرش را هفته ای یکی دوبار میبینه. در حال حاضر نزدیک به دو ماه است که فرزندم و را برای ملاقات نیاورده من به دادگاه رفتم قاضی گفت ضمانت اجرایی محکمی نداره و کاری نمیشه کرد. زنگ زدم مشاور قوه قضاییه گفتن از طریق دادسرا شکایت کنم، زندانی داره. شکایت کردم بازپرس گفت تو مسئولیت کار ما نیس میفرستم دادگاه خانواده اونم هیچ فایده نداره، چون کاری نمیشه کرد. من چکار باید بکنم. گذشته از اینکه خودم حال روحی بدی دارم، مسلماً پسرم الان شرایط بهتری نداره و ممکنه ضربه روحی بخوره. پسرم خیلی از خانواده پدرش میترسه. بارها بهم گفته مجبورم به اونا بگم دوست ندارم یا نمیخوام پیش مامانم باشم که اونا دعوام نکنن. میگفت هر وقت میام اینحا و میرم عمه‌ام همش ازم سوال میکنه چیکار کردین کحا رفتین مانانت چی گفت، با سوالاش اذیت میشم. گفتم من که حرفی نزدم از اونا. گفت منم گفتم بهشون. ولی عمه‌ام انقدر میگه دروغ نگو من میدونم مجبور میشم الکی یه چیزی بگم که ولن کنه. شمارو به خدا کمکم کنین، چه راهی برای نجات پسرم دارم؟
پاسخ از: قضاوت آنلاین
تعریف و مفهوم حضانت
حضانت واژه عربي است كه به معناي حفظ كردن، دركنار گرفتن، پرورش دادن و به سينه چسباندن است. از نظر شرعی حضانت نوعي ولايت بر طفل و مجنون مي‌باشد، از جهت تربيت و آنچه متعلق به مصلحت وي است، از محافظت و گهواره گذاردن و برداشتن از گهواره و سرمه کشيدن و روغن ماليدن و پاکيزه نمودن و شستن جامه‌هاي او و غير اينها. (فرهنگ اصطلاحات فقهي، سيد عاس حسيني نيک و ابوالفضل احمد زاده، ص299-298). در قوانين جمهوري اسلامي ايران تعريفي از حضانت بیان نشده است و در قانون مدني هم تحت عنوان نگهداري و تربيت اطفال به آن اشاره شده‌است و تعريف آن به عرف و رويه قضايي واگذار گرديده‌است.
[is_logged_in]
تکليف والدين به برآوردن نيازهاي کودکان و نگهداري کودک به طور کلي، تحت واژه حضانت مطرح گرديده است. حضانت امري دو چهره بوده و هم حق والدين تلقي مي گردد و هم تکليف آنان. ماده 1168 قانون مدنی در این خصوص تصریح دارد که نگهداری از طفل مشترک حق و تکلیف والدین است. اين تنها مورد در قانون است که هم به عنوان حق در نظر گرفته شده و هم به عنوان تکليف. بدان معني که حق حضانت صرفاً حق نيست که بگوييم اگر والديني نخواستند، پس مسووليت از آنها ساقط است؛ در حالي که حضانت تکليف و مسووليت هم محسوب می‌شود و حق نگهداري و تربيت بچه‌اي را به هيچ دليلي نمي توان از والدين سلب کرد. اداره کل حقوقی قوه قضاییه هم در نظریات متعدد به آن اشاره دارد، از جمله در نظریات زیر:
نظريه – ۷/۱۳۴۷ ۱۳۶۱۱/۴/۱۳۶۱ ا . ح . ق : حضانت و نگهداري اطفال براي ابوين هم حق است و هم تكليف ، و تكليف قابل اسقاط يا مصالحه نيست ، زيرا حقوقي را كه مقنن و شارع براي طفل پيش بيني كرده است جنبه امري براي مكلف دارد و اراده فردي نمي تواند چنين حكمي را تغيير دهد .
نظريه ۲۷۹۵ – ۷/۴/۱۳۷۱ ا . ح . ق : چنانچه زوجه ضمن سند رسمي طلاق متقبل حضانت و نگهداري فرزند مشترك با هزينه شخصي خود شده باشد نمي تواند به موجب دادخواست بعدي از خود سلب تكليف نمايد چنين درخواستي قابليت پذيرش ندارد .
نظريه ۳۹۴۵/۷ – ۶/۷/۱۳۷۵ ا . ح . ق : پدر و مادر با توافق مي توانند حضانت را به عهده يكديگر بگذارند ولي به اشخاص ديگر نمي توانند محول نمايند .
نظريه ۴۰۶۳/۷ – ۱۷/۷/۱۳۷۴ ا . ح . ق : با توجه به مواد ( ۱۱۶۸ ، ۱۱۶۹ و ۱۱۷۲ ) قانون مدني ، حضانت هم حق است و هم تكليف ، مستنبط از ماده ( ۱۱۷۲ ) اين است كه حق حضانت براي پدر و مادر به صورت تكليف وجود دارد به طوري كه اگر احد از آنها در مدتي كه قانوناً حضانت با او مي باشد از ايفاي امور مربوط به حضانت امتناع نمايد ، دادگاه او را ملزم به ايفاي تكليف خود خواهد كرد ، هرچند ممكن است حضانت عملا متعسر و يا غيرموثر باشد كه دراين صورت دادگاه حضانت را در صورت زنده بودن پدر با هزينه او و در غير اين صورت با هزينه مادر تامين خواهد كرد . بنابراين حضانت از جمله حقوقي نيست كه پدر يا مادر بتواند آن را از خود سلب و ساقط نمايد . النهايه انتقال اين حق از پدر به مادر يا بالعكس در مدتي كه حضانت با اوست بلااشكال مي باشد .
نظريه ۳۵۶۳/۷ – ۱۳/۴/۱۳۸۰ ا . ح . ق : هريك از ابوين كه داراي حق حضانت مي باشند مي تواند با تنظيم توافقنامه اعم از عادي و رسمي اين حق را به ديگري تفويض نمايد.
مسئولین حضانت
در وضعیت عادی زندگی که همه چیز بروفق مراد بوده و خوشبختانه زوجین به صورت مسالمت آمیز زیر یک سقف زندگی مشترک دارند، حق و تکلیف فوق از سوی هر یک از آنان اعمال می شود، به همین دلیل در ماده ۱۱۷۸ قانون مدنی تصریح شد که ابوین مکلف هستند، در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی اقدام کنند و نباید آن را مهمل بگذارند، اما در صورتی که هریک از آنان به بنا عللی نظیر طلاق یا جهاتی که در سئوال بیان شد، جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، به موجب ماده ۱۱۶۹ (اصلاحی ۱۳۸۲/۹/۸ مجمع تشخیص مصلت نظام) مادر تا سن 7 سالکی اولویت در حضانت دارد، فرقي نمي کند که اين طفل پسر باشد يا دختر و پس از ۷ سالگی، حضانت آن با پدر است. اگر بعد از 7 سالگی بین پدر و مادر در این خصوص اختلافی حادث شود، برابر تبصره (الحاقی ۱۳۸۲/۹/۸ مجمع تشخیص مصلحت نظام) دادگاه بنابه اقتضای مصلحت کودک تصمیم گیری می‌کند که ممکن است به یکی از آنان یا به دیگری بسپارد که در صورت اخیر هزینه به خرج پدر خواهد بود. همچنین در هر مورد كه دادگاه مبادرت به صدور گواهي عدم امكان سازش مي‌نمايد، بايد ترتيب اطمينان بخشي را در خصوص نگهداري و ميزان نفقه اطفال با توجه به وضعيت مالي و اخلاقي زوجين و با در نظر گرفتن مصلحت صغار تعيين نمايد. هرگاه فرزند به حد بلوغ شرعي که مطابق تبصره 1 (الحاقی 1370/8/14) ماده 1210 قانون مدنی برای پسر 15 سال و دختر 9 سال تمام قمری است، برسد، تعيين اين که با کداميک از والدین جدا از هم، زندگی کند، با خود او است. در اين صورت دادگاه مراتب را صورتجلسه نموده، به امضاء والدين و طفل مي‌رساند. از اين پس فرزند بالغ مي‌تواند با هريک از پدر يا مادر انتخابي زندگي کند، با اين قيد که حق ملاقات طرف ديگر با فرزند مشترک محفوظ خواهد بود. در همین ارتباط نشست قضای قضات دادگستری تهران با عنوان “لازمه خروج فرزند از حضانت والدین، بلوغ همراه با رشد است” در سایت قضاوت‌آنلاین منتشر شد که مطالعه آن توصیه اکید می‌شود. به جهت مسئولیت ذکرشده است که به تأکید ماده 1172 قانون مدنی هيچ يک از ابوين حق ندارند حضانت طفل را که به عهده آنهاست، از نگهداري او امتناع کنند وگرنه الزام می شود.
موارد سلب حضانت
از آنجایی طفل به لحاظ شرایط جسمانی و ذهنی، نیازمند حمایت قانونی دارند، این مصلحت طفل است که در حضانت و تعیین مسئول آن نقش اساسی و حیاتی ایفاء می کند. به همین جهت، هرگاه مصلحت فوق در خطر قرار گیرد، به موجب قانون، دادگاه وارد عمل شده و به اقتضای مصلحت و منافع طفل تصمیم گیری می‌کند. در ماده 1175 قانون مدنی تأکید شد که طفل را نمي توان از ابوين و يا از پدر و يا از مادري كه حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانوني. براین اساس، موارد معینی در قوانین ذکرشد که در صورت احراز آن از سوی دادگاه، حضانت از شخصی که مطابق قانون یا به حکم دادگاه به وی سپرده شده‌است، سلب خواهد شد. برخی از این موارد مختص مادر طفل است و برخی ناظر به هر شخص دیگری که حضانت به وی واگذار می‌شود، است، از جمله این موارد عبارتند از:
اگر زوجین طلاق گرفته باشند و حضانت مطابق شرایطی که پیش‌تر بیان شد با مادر باشد و وی ازدواج مجدد نماید، حتی اگر فرزند تحت حضانت او زیر 7 سالگی باشد، حضانت از وی سلب می شود. لازم اشاره است که، حکم حضانت زوحین نسبت به فرزندان، در صورت طلاق زوجین با حکم حضانت مادر نسبت به فرزند در صورت فوت شوهر متفاوت است. اگر شوهر فوت کند و همسر ازدواج مجدد نماید، این امر فی نفسه موجب سلب حضانت وی نیست مگر همانطور که ماده 43 قانون حمایت خانواده مصوب ۱ اسفند ۱۳۹۱ مقرر می‌نماید، مصلحت طفل اقتضاء نماید که در این صورت دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص داده و حضانت را از وی سلب و به فرد واجدالشرایط دیگر می‌سپارد.
برابر ماده ۱۱۷۳ (اصلاحی۱۳۷۶/۸/۱۱) قانون مدنی اگر هریک از موارد مصاديق عدم مواظبت و يا انحطاط اخلاقي هريك از والدين که حضانت طفل بر عهده او مشاهده شده باشد، هر کس اعم از زوج دیگر، یا اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای مدعی العموم (دادستان) و حتی هریک از اقوام و آشنایان طفل تحت حضانت متوجه شود که در اثر آن، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، می تواند با دادگاه خانواده مراجعه و مراتب را اعلام تا دادگاه در این خصوص تصمیم مقتضی اتخاذ نماید که چون در حضانت اولویت با والدین است اگر مانعی نباشد اصولا حضانت را به زوج دیگر می دهد.
برابر ماده ۱۰ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست 1392، «در کلیه مواردی که هیچ یک از پدر، مادر یا جدپدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را ولو با ضم امین یا ناظر نداشته باشند، دادگاه می‌تواند مطابق این قانون و با رعایت مواد (۱۱۸۴) و (۱۱۸۷) قانون مدنی و با اخذ نظر مشورتی سازمان، مسؤولیت قیم یا امین مذکور در این مواد را به یکی از درخواست‌کنندگان سرپرستی واگذار نماید.»
بنابه‌مراتب، پیشنهاد می شود، با توجه به صفات منفی همسر خود که در سئوال بیان کردید، از جمله این که “پدرش عیاش، بی مسئولیت، غیرمتعهد بوده و هفته ای یکی دوبار فرزندش میبینه” و به ویژه آن که آن تصریح کردید: «عملاً حضانت بچه توسط عمه‌اش صورت می گیرد» و دلایلی مثبت این موارد را هم در اختیار دارید، می توانید به دادگاه خانواده محل اقامت مراجعه و درخواست سلب حضانت از همسر خود و واگذاری آن به خود را نماید. دادگاه درخواست شما و دلایل عنوان شده را بررسی و در صورت احراز آن به جهت رعایت مصلحت و منافع طفل، حضانت را از پدرش سلب و با توجه به فرازی از ماده 1173 قانون مدنی که بیان می دارد: … اگر مانعی نباشد اصولاً حضانت را به زوج دیگر می دهد…» و نیز با لحاظ ماده ۶۱ قانون امور حسبي مصوب ۲ تير ماه ۱۳۱۹ به شما واگذار می‌کند.
[/is_logged_in]
ضمناً برای مشاهده پاسخ به بخش دیگری از سئوال شما که ناظر به ضمانت اجرای جزایی ممانعت از ملاقات شما با فرزند مشترک از سوی همسرتان می‌باشد، به پست “ضمانت اجرای کیفری ممانعت از ملاقات طفل با شخص ذی‌حق” مراجعه نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید